ŞEKER HAMMADDESİ:

Konu: ŞEKER HAMMADDESİ: C.tesi Kas. 21, 2009 10:19 pm

Şeker (sakkaroz) çoğu bitkinin bünyesinde
bulunur. Fakat bünyesinde ekonomik olarak şeker elde edilebilecek kadar
şeker bulunduran iki bitki vardır: Şeker kamışı ve şeker pancarı.

Ana vatanı Hindistan ve Arap ülkeleri olan şeker kamışı dünyada
tropikal ve yarı tropikal bölgelerde yetiştirilmektedir. Ülkemizde
şeker kamışı tarımı yapılmamaktadır.

Şeker kamışının bünyesinde yaklaşık olarak % 12 - 16 şeker bulunur ve
dünyada üretilen şekerin % 60 kadarı şeker kamışından elde edilmektedir.

ŞEKER HAMMADDESİ:

Şeker (sakkaroz) çoğu bitkinin bünyesinde bulunur. Fakat bünyesinde
ekonomik olarak şeker elde edilebilecek kadar şeker bulunduran iki
bitki vardır: Şeker kamışı ve şeker pancarı.

Ana vatanı Hindistan ve Arap ülkeleri olan şeker kamışı dünyada
tropikal ve yarı tropikal bölgelerde yetiştirilmektedir. Ülkemizde
şeker kamışı tarımı yapılmamaktadır.

Şeker kamışının bünyesinde yaklaşık olarak % 12 - 16 şeker bulunur ve
dünyada üretilen şekerin % 60 kadarı şeker kamışından elde edilmektedir.

Şeker pancarı ise ülkemizi de kaplayan ılıman iklime sahip kuşakta
yetiştirilmektedir. Şeker pancarının yapısında % 4 - 5 hücre dokusu, %
4 - 5 kimyasal bağlı su ve % 90 - 95 öz suyu vardır. Pancar öz suyunun
bileşimi şu şekildedir: % 15 - 18 şeker (sakkaroz), % 1,0 - 1,5 diğer
şeker dışı organik maddeler, % 0,8 anorganik tuzlar.

Münavebe :

Bitkilerin yıllara göre sıraya konularak ekilmesine münavebe veya ekim nöbeti diyoruz.

Tarımda münavebenin çok önemli bir yeri vardır. Sağlıklı ve dengeli
üretim yapmak ancak münavebe uymakla mümkündür. Bitkiler, besin
maddelerini ve suyu topraktan karşılarlar. Yüksek gelir getiren bir
bitkinin, sürekli olarak aynı tarlaya ekilmesi, toprağın yorulmasına
sebep olmaktadır.

Münavebenin faydalarını şu şekilde özetleyebiliriz:

Verim ve kaliteye büyük etkisi olan hastalık ve zararlıların önlenmesi sağlanmakta;

A) Toprağın değişik derinliklerinde bulunan bitki besin maddelerinden istifade etmek mümkün olmakta;
B) Su ihtiyaçları farklı bitkilerin ekilmesi ile besin maddelerinin topraktan yıkanması önlenmekte;
C) Çapa bitkilerinin devreye sokulması ile toprakların su tutma kapasiteleri ve havalanması sağlanmakta;
D) Baklagil bitkilerinin devreye sokulması ile topraklar azot yönünden takviye edilmiş olmaktadır.
Ülkemizde şeker pancarı için önerilen ön bitki genel olarak hububattır

Ayrıca pancar tarımı için, yonca, korunga, fiğ, bakla, fasulye, nohut ve soya da ön bitki olarak tavsiye edilmektedir

Gübreleme
Bünyelerinde bir veya daha fazla sayıda bitki besin maddesi bulunduran
maddelere GÜBRE, bunların toprağa verilme işleminde GÜBRELEME
denilmektedir.

Şeker pancarı tarımında, maliyetin en büyük bölümünü, gübreleme
giderleri oluşturmaktadır. Bu nedenle, bilgisizce, gelişigüzel gübre
kullanımı, çok büyük ekonomik kayıplara sebep olmaktadır.

Gübrelemede dikkat edilmesi gereken en önemli husus, bitkinin ihtiyacı
kadar gübreyi, usulüne uygun olarak, zamanında toprağa verebilmektir.
Eksik veya fazla gübre kullanımı verim ve kalitenin düşmesine sebep
olmaktadır.

Toprakların özelliklerine göre verim ve kalitesi yüksek şeker pancarı
yetiştirebilmek için toprak analiz sonuçlarına göre tavsiye edilen cins
ve miktarlarda gübre kullanmamız gerekmektedir.

Gübreler genel olarak iki kısımda incelenebilir.

1-Çiftlikte Elde Edilen Gübreler:

a) Ahır Gübresi : Hayvancılık yapılan işletmelerde

B) Yeşil Gübreler : Ara bitki ekip, toprağa sürerek

c) Kompost: Çiftlikte çeşitli organik bitki artıklarının çözülmesi

Bunların en önemlisi ahır gübresidir. Ahır gübresinin yerini hiçbir
ticari gübre tutmaz. Ahır gübresi, kompost ve anız artıkları
kullanılarak toprakların organik maddece zenginleştirilmesi çok
önemlidir.

Organik madde ile toprakların, sağlam bir yapı kazanması sağlanır,
kaymak bağlamaları önlenir, su tutma kapasiteleri artar, toprakların
tava gelmesi kolaylaşır ve erozyon önlenmiş olur.

2-Ticari Gübreler :

a) Azotlu Gübreler

B) Fosforlu Gübreler

c) Potasyumlu Gübreler

d) Kompoze Gübreler

Toprakta eksik olan bitki besin elementlerinin tamamlanması için ticari
gübreler kullanılmaktadır. Ülkemiz genelinde yapılan araştırmalara
göre, çiftçilerimizi bitkilerin ihtiyaç duyduklarından fazla gübre
kullanma alışkanlıkları vardır. Unutulmamalıdır ki hiçbir zaman, fazla
gübre vermekle fazla mahsul alınmaz. Önemli olan bitkinin ihtiyacı
kadar gübreyi zamanında toprağa verebilmektir.

Önemli bitki besin maddeleri kimya dilinde harflerle kısaltılmıştır.
Bunu göre N Azot, P Fosfor, K Potas olarak kullanılmaktadır.

Azotlu Gübreler

Şeker pancarı tarımında kullanılan başlıca azotlu gübreler Amonyum
Sülfat (% 20-21N) Amonyum Nitrat (%33N), Kireçli Amonyum Nitrat (%26N)
ve Üre (%46N)dır.

Pancar tarımında dikkat edilmesi gereken en önemli husus, ihtiyaçtan
fazla azotlu gübre kullanılmaması hususudur. Azotlu gübrelerin kurak
bölgelerde üçte ikisi ekimden önce, ilkbahar tarla hazırlığı esasında,
geriye kalan üçte biri ise birinci çapanın önünde kullanılması ideal
bir uygulama olmaktadır. Şeker pancarı için dekara 10-15 kg saf azot
verilecek şekilde gübre kullanılması gerekmektedir Azotlu gübrelerin
gerektiğinden fazla kullanılması halinde, fabrikasyonda verimlilik
düşmekte ve çevre kirliliği yaratılmış olmaktadır. Azotlu gübre
uygulanmasına hasattan en az 2,5 ay önce son verilmelidir.

Gereksiz fazla azot gübresinin pancar kök verimini az bir miktar
yükselttiği buna karşın, şeker varlığını önemli oranda düşürdüğü
denemelerde ispat edilmiştir.

Fosforlu Gübreler :

Fosfor bitkiler için mutlaka gerekli olan bir bitki besin
maddesidir.Toprakta fosfor yetersizliği halinde, normal gelişmelerini
yapamadıkları için verim düşüklüğü meydana gelmektedir.

Pancar için dekara 10-11 kg saf fosfor gelecek şekilde fosforlu gübre
kullanılması yeterli olmaktadır. Fosforlu gübrelerin toprağa verilme
zamanı ve şekli çok önemlidir.

Fosforlu gübrelerin üçte ikisi sonbaharda son sürüm ile birlikte pulluk
derinliğinde toprağa karıştırılmalı, üçte biri ise ilkbaharda tarla
hazırlığında azotlu gübre ile birlikte tırmık altına verilmelidir.

Pancar tarımında kullanılan başlıca fosforlu gübreler, Triple Süper Fosfat (%42-44P205) ve Normal Süper Fosfat (%16-18P205) tır.

Potasyumlu Gübreler :

Potasyum da pancar için gerekli bir bitki besin maddesidir. Potasyumlu
gübrelerden en fazla kullanılanı, Potasyum Sülfat (%48-52K20), Potasyum
Nitrat (%13N,%46K20) ve Potasyum Klorür (%60-62K20) dür.

Potasyumlu gübreler, genel olarak sonbaharda fosforlu gübreler ile
birlikte, son sürümden önce, pulluk derinliğinde toprağa
karıştırılmalıdır.

Kompoze gübreler :

Kompoze ticari gübreler çeşitli besin maddelerinin bir defada atılarak
işçiliği azaltmak için kullanılır. Azot-Fosfor-Potasyum sıralamasıyla %
olarak ifade edilirler. Örneğin ( 15-15-15), (20-20-0) gibi, Şeker
Şirketi son yıllarda pancar için (8-24- oranlı gübreyi özel olarak
yaptırmaktadır.

Toprak analizi ve gübre kullanımı için çiftçilerimizin mutlaka Bölge Şefliği elemanlarına danışmaları gerekmektedir.

Tarla Hazırlığı :

Şeker pancarı tarımında iyi bir tarla hazırlığı, yüksek verim ve
kaliteli ürün alımının ilk şartıdır. Tarla hazırlığındaki ilk işlem, ön
bitki hasadı sonrası bitki artıklarının toprağa gömülmesine sağlayan
anız bozma işlemidir. Bu sürümden iyi sonuç alınabilmesi için toprağın
tavlı olması gereklidir. Bunun için pratik ölçü, pulluğun devirdiği
toprak kesintinin kalıp şeklinde değil, devrildiği anda dağılabilen bir
yapıda olmasıdır.

Anız bozma işlemi ile toprak derinliklerine su ve havanın oluşması
sağlanmakta, kimyasal ve biyolojik faaliyetler artırılmaktadır.

Sonbaharda kışa girmeden önce, yapılacak olan sürümle birlikte fosforlu
gübrelerin üçte ikisi ile potasyumlu gübrelerin tamamı pulluk
derinliğinde toprağa verilmelidir. Yapılan bu son sürümün toprak
yüzeyini tesviyeli bırakacak şekilde muntazam olmasına azmi gayret
gösterilmelidir.

İlkbaharda, tohum yatağı hazırlığı esnasında azotlu gübrelerin üçte
ikisi atılmalı ayrıca çıkması muhtemel yabancı otlar için eğer
kullanılacaksa seçilen yabancı ot ilacı (herbisit) aldıktan sonra
tırmık veya kombikürümler çekilerek tarla ekime hazır hale
getirilmelidir. İhtiyaç duyulan yerlerde merdane çekilmesi de faydalı
olmaktadır. İlkbahar tarla hazırlığında tarlanın fazla çiğnenmesini
önlemek için ekim öncesi işlem sayısı mümkün olduğu kadar
azaltılmalıdır.

Çeşit Seçimi :

Şeker pancarı üretiminde verim ve kaliteyi etkileyen faktörler arasında
ekilen çeşidin de %16 gibi bir etkisi olduğunu görmüştük. Bu nedenle
başarıya ulaşmak için iyi çeşit ve tohum seçiminin çok önemli olduğu
muhakkaktır.

Şeker pancarı çeşidi seçilirken aşağıdaki özelliklere dikkat edilmelidir:

1-Seçilen çeşit ekilen yörenin iklimi ve toprak yapısına uygun olmalıdır.

2-Çeşit hastalıklara, tohuma kalkmaya dayanıklı olmalıdır.

3-Çeşidin kök ve yaprak verimi ile şeker varlığının çiftçiyi, hem şeker fabrikasını memnun edici yükseklikte olmalıdır.

4-Tohumun çimlenme gücü ve tarla çıkışı çok iyi olmalıdır.

5- Standartlara göre hazırlanmış ve gerekli ilaçlara ilaçlanmış olmalıdır.

Ülkemizde değişik iklim bölgelerine değişik çeşitleri ekilmesi gerekir.
Ekilecek çeşidin tesbitini Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş yapmaktadır.
Değişik bölgeler için en iyi uyum sağlayan çeşidi tesbit etmek
amacıyla, Şeker Enstitüsü her yıl 8 değişik yörede, dünyada mevcut
50-60 çeşitle denemeler yapmaktadır. Verimi ve şeker varlığı yüksek,
çiftçiye en çok geliri sağlayabilecek tohum çeşitleri bu deneme
neticelerine göre tesbit edilmektedir.

Seçilen çeşidin tohumunda kaliteli, sağlık, güvenilir ve ucuz olması
gerekir. Bu nedenle Şeker Şirketi başlangıçta kendisinin kurduğu “ Pan
Tohum Islah ve Üretme A.Ş.” ne siparişle tohum üretmektedir. Bu
şirketin ürettiği tohumlar Etimesgut’ta bulunan tohum İşleme
Fabrikasından sertifikasyon standartlarına uygun olarak işlenip
ilaçlanarak Pancar Bölge Şefliklerine gönderilmektedir.

Ekim :

Şeker pancarlarının verim kalitesi ile çiftçi gelirini etkileyen önemli
bir faktörde ekim tekniğidir. Don tehlikesinin büyük çapta atlatıldığı
bir dönemde yapılan erken ekim, pancarın gelişme süresini uzattığı ve
verimi artırdığı için her zaman tercih edilmelidir.

Pancar ekiminin erken, en azından normal süresinde yapılabilmesi için
tarlanın sonbaharda sürülmesi, son sürümden sonra tesviyesinin
yapılması, ilkbaharda da hafif bir tohum yatağı hazırlığı ile ekime
hazır duruma getirilmesi gerekmektedir.

Şeker pancarı ekiminde sıra araları ile sıralar üzerindeki pancarlar
arası mesafe, kök ve şeker verimlerini önemli ölçüde etkilemektedir.
Ülkemizde şeker pancarı 45cm sıra aralığında ekilmekte ve genel olarak
20-25 cm mesafede teklenmektedir. Bir dekarda 8000-9000 bitki adedi
denemelere göre en iyi neticeyi vermektedir.

Ekimin hızı, ekim kalitesini etkileyen faktörlerden biridir. Hassas
mibzerlerle yapılan ekimde traktör hızı 4 km /saati geçmemelidir. Aşırı
hız tohumların gayri muntazam dökülmesine, derinlik ayarlarının
bozulmasına, bir kısım tohumun toprak yüzeyinde kalmasına neden
olmaktadır.

Pancar ekiminde, ekim derinliği de çok önemli bir faktördür. Pancar
tohumu 2-5cm arasındaki bir derinliğe bırakılmalıdır. Ekim toprağın
tavı iyileştikçe daha yüzlek, tav aşağı indikçe daha derin yapılmalıdır.

Genel olarak hassas mibzerlerde 5-8 ve15cm sıra üzeri aralıklara ekim
yapılmaktadır. Bu sıra araların tercihinde, tarla hazırlığı, işçi
sorunu ve ekim zamanı gibi faktörler etkili olmaktadır.

Pancar ekiminin düzgün olarak yapılması çapa ve hasat makinalarının kullanılmasında büyük kolaylık sağlamaktadır.

Normal ekimden sonra, intaş noksanlığı, don, dolu, su basması, rüzgar
erozyonu, haşere ve hastalık tahribatı gibi nedenlerle pancar sayısında
%40 dan fazla azalma olduğu taktirde tarla ikinci defa ekilmelidir.
Buna mükerrer ekim denir.

Çiftçiler, çoğu zaman ikinci ekim konusunda heyecana kapılmaktan ve
yanılgıya düşmektedirler. Bu gibi durumlarda Bölge Şefliği teknik
elemanlarına güvenmek ve onların verecekleri kararlara uymak, her zaman
için çiftçilerin menfaatine olacaktır.

Bakım :

Ekimden sonra pancarın gelişmesini, yabancı otlardan, hastalık ve haşerelerden korunmasını sağlayan tüm işlemlere bakım denir.

Şeker pancarı, başlangıçta gelişmesi çok yavaş seyreden bir bitkidir.
Özellikle çıkış ve tarlayı kapatma döneminde, yabancı ot rekabetine,
hastalık ve haşerelere ve topraktaki kaymak bağlamaya karşı çok
hassastır. Bu dönemde pancarın bakım işlerine gereken hassasiyetin
gösterilmesi gerekmektedir.

Bakım işleri şöyle sıralanabilir:

1- Seyreltme-Tekleme

2- Çapalama

3-Yabancı ot mücadele

4- Hastalık ve haşerelerle mücadele

5- Sulama

1-Seyreltme – Tekleme :

Bir pancar tarlasında birim alandaki bitki sayısı, bu bitkilerin yüzeye
iyi bir şekilde dağılmış olması, verim ve kaliteye etki eden önemli bir
faktördür.5-8 veya 15cm sıra üzeri aralıklarla ekilen pancarlar bir
dekarda ortalama 9000 bitki kalması amacıyla, pancarlar 4-5 yapraklı
döneme ulaştıklarında seyreltme ve tekleme işlemi yapılır. Sıra üzeri
arılıkların 20-25 cm olması yeterlidir. Teklerken pancarların
zedelenmemesine dikkat edilmelidir.

2-Çapalama :

Yabancı ot mücadelesi ilaçla yapılıyorsa pancarlar sadece toprağın havalandırılması için çapa yapılır.

Çapa:

Toprağın havalandırılmasını,

Buharlaşmanın önlenmesini,

Toprağın daha çabuk ısınmasını ve

Yağmur sularının düzenli bir dağılımla toprağa işlemesini sağlar.

Ülkemiz şartlarında 1veya 2 çapa yeterlidir. Bunun dışında yabancı ot
mücadelesi ilaçla yapılmıyorsa veya ilaçla yok edilemeyen otlar
mevcutsa, yağmurdan sonra pancarları sıkıştıracak kuvvetli kaymak
tabakası oluşmuşsa mutlaka çapa yapmak gerekir.

Ülkemizde pancar çapası elle veya makine ile yapılmaktadır. Daha ucuz
olanı tercih edilebilir. Çapalamada pancarların yan köklerinin
zedelenmemesine, fazla kesek çıkarılmamasına ve pancarların
çiğnenmemesine dikkat edilir.

3- Yabancı Ot Mücadelesi :

Tarlada yetiştirmek istediğimiz bitkinin dışında çıkan diğer bitkiler
ile tohuma kalkan ve sıra aralarında çıkan pancarlar yabancı ot
sayılır.Yabancı otlar pancarın besinlerine, suyuna havasına ve güneşine
ortak olur ve onu bastırarak gelişmesini engellerler. Bu nedenle
pancarın çimlenmesinden hasadına kadar yabancı otlarla mücadele etmek
gerekir.

Yancı ot mücadelesi

Çapa ile,

İlaçlama ile yapılır.

Bu iki metottan yöre şartlarına göre ucuz olanı seçilir. İşçi bulmanın
kolay ve ucuz olduğu yerde el veya makine çapası ilacın yerini alır.

İlaçla yabancı ot mücadelesi ekim öncesi koruyucu mücadele ve ekim
sonrası yapılan mücadele ile yapılır. Kullanılan ilaçlara herbisit adı
verilir. İlaç seçimi Bölge Şefliklerine veya ilaçlama uzmanlarına
sorulmalıdır.

Çeşitli ilaçlama :

Herbicitle ot mücadelesinin başarılı olması için aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir.

Tarla hazırlığının çok iyi yapılmış olması ve tarla tavının uygun olması,

Tarladaki yabancı otların çok iyi bilinmesi ve bu otlara etki edecek, yabancı ot ilacının seçiminin iyi yapılması,

Yabancı ot ilacının zamanında ve uygun dozda kullanılması,

Yabancı ot ilacı kullanma talimatının çok iyi okunması ve nasıl kullanılacağının iyice öğrenilmesi gerekmektedir.

Ayrıca :

Kullanılacak pülverizatör temiz suyla güzelce yıkanmalıdır.

Pülverizatörün ve memelerin ayarları çok iyi yapılmalıdır.

İlaç hazırlığı, üzerindeki tarifeye göre yapılmalıdır."

Çok sıcak ve rüzgarlı havalarda ilaçlanma yapılmamalıdır.

İlaçlama yaparken sigara içilmemelidir.

İlaç çeşme yakınlarında hazırlanmamalıdır.