Sibernetik

Konu: Sibernetik Çarş. Kas. 11, 2009 11:48 pm

Sibernetik
Sibernetik, insan beyninin tabiatını açıklama
gayretiyle, sinir sistemi ve elektronik kompüterin (bilgi işlem
makinesi) etüdüyle uğraşan bir ilim dalıdır.
İlim dünyasına, bu adıyla, 1948 yılında Dr. Norbert Wiener tarafından sunulan
sibernetiğ’in bir ilim olarak kökü, “servo-mekanizm” teorisine
dayanmaktadır. Teknikde “servo-mekanizm” teknik bir işlemin kontrolüne
yaramaktadır. Watt regülatörü, termostat, rezervuar. v.s..den meydana
gelmektedir. Servo-mekanizmin (hizmet mekanizması çalışmalarını)
tekniğe, giderek genişleyen tatbiki, onların matematik bir analizini
gerektirmiştir. Böylece servo-mekanizm, daha da yaygınlaşarak. otomatik
kontrol teorisi adını almış bulunmaktadır.
Buradaki kontrol deyiminin mânâsı şudur: Bir
sistemi, önceden tesbit edilmiş standartlar arasında tutma gücüdür.
“Sibernetiğin bânisi Wiener’in “Sibernetik hayvanlarda ve makinalarda
kontrol ve komünikasyon işlemleri ilmidir” şeklindeki tarifinden de
anlaşılacağı üzere, kontrol ve komünikasyon sibernetiğin iki temel
taşını teşkil etmektedir.
İnsan ve hayvan adalesinden gayri bir enerji
kaynağı ile çalıştırılan bir makina kullanıldığında. makinanın
işleyişini kontrol eden kısımları yine operatör (insan) idare
etmektedir. İnsanın bu şekilde katkısına “input” (= girdi) ve bu
input’a mukabil makinaııtıı îfa ettiği işlere “output” (= çıktı,
hâsıla) denilir. Burada operatör, ya bizzat input’un hatalı oluşundan,
yahut makinanın iç yapısındaki bir uygunsuzluktan, yahut da harici
menfi tesirlerden dolayı onu kifayetsiz bulursa, talep olunan output
elde edilinceye kadar input’u değiştirir, ki bu ameliye, makinayı sevk
ve idare edecek aklın sağlanması işinin temelini teşkil eder.
Unutmamalıdır ki, kontrol işinin başarı nisbeti, operatörün his
organları vasıtasıyla output’u görme kabiliyetine ve zihnî faaliyetleri
yardımıyla arzulanan output ile tahakkuk eden output’u mukayese

Kontrol sistemleri başlıca ikiye ayrılmaktadır.
Bunlardan ilki kapalı-halka kontrol sistemi olup yukarıda mahiyeti
anlatılmıştı. Bunun karekteristiği “fîd bek”e (geriye bilgi) dir;
meselâ: otomatik pilot mekanizması kapalı-halka (= feed back) kontrol
sistemidir. İkincisi ise açık-halka sistemi olup, bundaki kontrol
(murakabe) işi output’dan müstakildir. Otomatik tost makinesi misal
olarak zikredilebilir; burada sistem dışında bir zaman ölçüsü (insan)
tarafından kontrol sağlandığından (yani, kontrolün outputa-kızarma
derecesine bağlı olmasından) açık-halka bir sistemdir; iyi kızarma için
lüzumlu zaman süresi tost makinesinı kullanan (operatör) tarafından
tahmin olunur.
Yapı itibariyle kontrol sistemleri ise üç tipe ayrılmaktadır.
1. İnsan-yapısı (sun’î) kontrol sistemleri:
Elektrik düğmesi elektrik akımını kontrol eder; düğmeyi çeviren insan
veya alet bu kontrol sisteminin bir parçasıdır. Düğmenin çevrilmesi
input’u teşkil eder, ki açıldığında output elektrik akımının geçmesi,
kapandığında ise output cereyanın kesilmesi şeklinde tezahür eder.
2. Tabiî kontrol sistemleri:
Terleme sistemi buna misal olabilir ve insanın veya hayvanın
sıcaklığını kontrol eder. Muhit sıcaklığı çok yüksek olduğunda, ter
bezleri fazla miktarda ter atarak derinin buharlaşma suretiyle
serinlemesini sağlar; hava sıcaklığı azaldığında ise, ter de azalır. Bu
sisteme konulan input rahat deri sıcaklığı, output ise gerçek deri
sıcaklığıdır.
3. Sun’î ve tabiî (ikisi birlikte) kontrol sistemleri:
Otomobil sürme de hem sunî, hem de tabiî bileşenler vardır. Sürücü
arabayı yolun uygun şeridinde yürütmeye gayret eder; bunu sağlamak için
de vasıtasının istikametinin yolunkine göre durumunu devamlı suretde
kontrol eder. Burada input içinde bulunan şeridin iki yanındaki boyalı
çizgilerle temsil olunan istikamet olup, output ise otomobilin gerçek
istikametidir. Şoför bu output’u -gözleri ve dimağı ile devamlı şekilde
ölçerek ve direksiyondaki elleriyle düzelterek- kontrol eder. Bu
sistemin mürekkipleri (bileşenleri) şoförün elleri, gözleri, dimağı ve
aracın kendisidir.
Teknoloji ilerledikçe kontrol işi insandan
makinaya kaymaktadır. İnsan tarafından yapılan işi kendi üzerine alan
otomatik muameleler kombinasyonu olarak da tarif edilen otomasyon da,
feed back kontrol sistemleri kullanılmaktadır.
Aslında feed back prensibi, dünyada hayatın
başladığından beri canlı organizmalar tarafından geniş ölçüde uygulana
gelmiştir. Hususiyle canlılar arasında en mümtaz bir mevkie sahip
olarak yaratılmış bulunan insan, vücudu bolik
işlemlerinin ve diğer amellerinin (fonksiyon) icraında pek çok sayıda
feed back halkası kullanmaktadır. Meselâ, bir kimse iyice bildiği, sık
sık geçtiği girintili çıkıntılı bir yoldan, bir kere de gözünü kapayıp
geçmeye teşebbüs etse. bu iş İçin yalnız hafızasından ibaret bu
açık-halka transmisyonunun (intikal, iletim); yani, beyin tarafından
adaleleri hareket ettirmek için yollanan input’u nakleden sinirlere ait
transmisyonu kâfi olmadığını anlar. Gözlerini açmak suretiyle halka
kapandığında, dolay isiyle feed back prensibine uyulduğunda
hareketlerinin output’unu müşahede edebilir ve beyninin gerekli
ayarlamayı tahmin etmesini mümkün kılabilir.