Azdırma Tezgahının Tanıtımı, Azdırma Tezgahları

Azdırma Tezgahının Tanıtımı


Freze tezgahlarının, dişli açmada yetersiz kalmalarından ya da diş açma
işini istenen kalitede yapamamalarından ötürü azdırma tezgahlarının
önemi daha belirginleşmiştir. Azdırma tezgahları, yuvarlanma metodu ile
dişli çark açan özel tezgahlardır (Ek 1). Bu tezgahlar sayesinde, dişli
çarklarda arzulanan düzgünlük ya da kalite elde edilmiş olur. Azdırma
tezgahı adını azdırma frezesi denilen kesici ucundan-çakısından
almıştır. Azdırma frezeleri (Ek 2), sağ ve sol yönlü olarak yapılan
özel kesicilerdir. Görünümleri vida biçimindedir ancak azdırma
tezgahında her modülden tek çakı olarak bulunur ve bir tezgah tüm
modülleri açamaz. Tezgahın kapasitesine göre modülleri de sınırlı olur.
Örneğin; 0.5, 0.75, 1, 1.25, 1.5, 1.75, 2 gibi.Azdırma takımlarında
dişlerin sırtı tornalanmış ve taşlanmış yüzeyleri vardır. Büyük
takımlarda talaş oyuklarına helis verilerek dişlerin sürekli bir
şekilde kavranmaları ve işlenen yüzeylerden kesintisiz olarak
ayrılmaları sağlanır. Bu şekilde titreşimler de önlenmiş olur. Azdırma
tezgahında işlenecek parçaya göre çeşitli tipte çakılar kullanılabilir.
En yaygın olan çakı ise hava çeliğinden yapılan çakılardır. Ayrıca,
titanyum alaşımlı zincir dişli çakılar ise daha sağlam oldukları için
işleme kapasitesini yaklaşık olarak üç kat artırabilirler. Kesme
sırasında kullanılan çeşitli sıvılar, kesme sırasında sürtünme
kuvvetlerinden dolayı ortaya çıkabilecek çeşitli kırılmalara karşı
alınan bir önlemdir.


Azdırma Tezgahonda Gerçekleşen İşlemler

Azdırma tezgahonda işlenecek parçalar 3 çeşit işleme tabi olabilirler:

Düz dişli açma: Düz dişli açma işleminde parçanın ekseniyle dişlerin
yönü paraleldir. Diğer bir şekilde ifade etmek gerekirse; parça düz bir
yüzeye konulduğunda dişlerle yüzey arasında dik açı olduğu gözlenir.
Helisel dişli açma: Bu işlemde, parçanın ekseniyle dişlerin yönü
paralellik göstermez. Parça düz bir yüzey üzerindeyken dişler ile yüzey
arasındaki açının dar açı olduğu gözlenecektir. Çakı tezgaha
yerleştirilirken belli bir açı verilmesi gerekmektedir.
Nihayetsiz çark: Tanjansiyel başlık gerektiren bu işlem her tezgahta yapılmaz.


3. Azdırma Tezgahınında İşlem Sırası


Ek 3 de bir azdırma tezgahı parça işlerken gösterilmiştir. Azdırma tezgahında işlem sırası aşağıda verildiği gibidir.




İş parçası, tezgahın özeliğine uygun bağlama araçlarıyla tablaya tesbit
edilir. Dişli çevresi komparatörle yapılan karşılaştırmalarla kontrol
edilir.
Azdırma dişli tezgahlarının doğru olarak ayarlanması çok önemlidir.
Tezgahın ayarlarının ve kontrollerinin işleme başlanmaddan önce
yapılması tavsiye edilir.
Açılacak dişli düz ise, azdırmanın eğim açısı çakı üzerinden alınarak takıldığı gövdeye verilir.
İş parçasıyla çakının dönüş oranı yani iş ve çakı, bir vida ile çarkı
döndürüyormuş gibi düşünülerek, tezgah çark donanımları yapılmalıdır.
Bunun için, dişli, diş sayısına göre bölüm dişli çarkları kataloğundan
alınarak ilgili yerine takılır (Tam otomatik tezgahlarda bu donanımlar
sadece kollarla yapılır.).
Dişlinin açılabilmesi için çakının diş derinliği verildikten sonra,
işin dönmesiyle oranlı olarak düşey konumda ilerlemesi yine çark
donanımlarıyla sağlanır.
Eğer dişli çark helis dişli ise, kesme sırasında azdırmanın dişleri
arasında zorlanarak işin kaymasını önlemek ve helis açısını
çıkarabilmek için çakıya göre daha hızlı dönmesi gerekir.
İşlem bitinceye kadar kesme yağı kullanılır. Böylece çakının zorlanması önlenerek düzgün yüzey elde edilmesi sağlanır.



Azdırma Tezgahında İşleme Uygulaması


Ek 4 te, azdırma tezgahında işlenecek bir parçanın teknik çizimi ve de işleme için gerekli olan çeşitli veriler verilmiştir.
Azdırma tezgahının çalışmasıyla ilgili olarak DİŞSAN Redüktör ve Dişli Sanayii ziyaret edilmiştir.

Görüşülen Kişiler : Yük.Mak.Müh. Aydın YALÇIN
Adres : İMES Sanayi Sitesi. E-501 Sok. No.19
Telefon : 0 (216) 364 30 02

İş parçası azdırma tezgahına girmeden önce de çeşitli işlemlerden
geçirilir. İşletmeye hammadde olarak gelen parça önce demir
testeresiyle kesilir. Demir testeresiyle kesilerek belirli bir boyuta
getirilen parça daha sonra torna tezgahına gider. Torna tezgahında
işlenen ham malzeme azdırma tezgahında işlenmeye hazır hale getirilir.
Azdırma tezgahına getirilen bu parça malafaya sabitlenir. Bu parçayı
işlemek için uygun azdırma bıçağı modülüne göre seçilir. Bu aşamada
ise, işleme için gerekli ölçüler göz önünde bulundurularak kafa ayarı
ve helis açısı ayarı yapılır. Ayrıca diş sayısına göre taksimat çarkı
ayarlanır. Tezgaha sabitlenen iş parçasının tam düzgün dönmesi için
salgı komparatörleri ile tespit edilen salgısı alınır. Sonraki aşamada
ise, kesici uç iş parçasına % 5 kadar deydirilerek suport sıfırlanır ve
işleme başlatılır. İşleme otomatik olarak yapılırken kontrol ölçüleri
de periyodik olarak alınır. İş parçası aşağıdan yukarıya doğru hareket
ederken, çakı ise kendi ekseni etrafında döner. Azdırma tezgahında
parçanın işlenmesi sona erdikten sonra ise bu parça freze tezgahına
götürülür. Bu tezgahta kamalar açılır. Son olarak ise taşlama tezgahına
götürülen parçanın kalitesini artırmaya yönelik işlemler yapılır.


Azdırma Tezgahında Maliyet


Azdırma takım tezgahlarında maliyet, diğer bütün takım tezgahların
olduğu gibi değişken bir kavramdır. Talaşlı takım tezgahlarında
maliyeti etkileyen çok çeşitli maliyetler vardır. Azdırma takım
tezgahları için bunlardan başlıcaları; işin yapılmakta olduğu ülke,
işçilik, iş adedi, tezgah amortismanları, işleme süreleri, tezgah
bedeli, üretim yöntemi ( kütle üretimi, parti üretimi veya siparişe
göre üretim), tezgahın boşta bekleme ve temizlik maliyetleri ve
benzerleridir. Toplam maliyet hesaplarında gerekli veriler ise zamanlar
ve birim maliyetlerdir. Burada ele alınan zamanlar; iş parçasının
bağlanma süresi (t1), iş parçasının sökülme süresi (t2), tezgah
temizliği süresi (t3), ölçme süresi (t4), tezgah ayarları süresi (t5),
işleme dışı süre (t);

t=t1+t2+t3+t4+t5 olarak bulunur.

İş parçası için esas işleme süresi; tF olsun.
Buradan yola çıkılarak toplam işleme süresi tT=t+tF olarak ifade edilir.

Giydirilmiş işçi ücreti M olarak alındığında (işleme sürelerinin
birimine göre bu büyüklüğn birimine de dikkat edilmelidir.) toplam
işleme maliyeti;

C=MxtT olarak hesaplanır.

Örneğin; Ek 4 te verilen parça için;
t1=t2= 1 dak.
t3= 5 dak.
t4= 2 dak.
t5= 20 dak.
t= 1+1+5+2+20= 29 dak
Esas işleme süresi: tF= 30 dak.
Toplam işleme süresi: tT=t+tF= 30+29=59 dak. olur.
Giydirilmiş işçi ücreti: M= 15 $ / saat= 0.25 $/dak
Toplam maliyet: C=MxtT=0.25x59= 14.75$ bulunur.
Bu parçanın işlenmesindeki takım ve donanım maliyeti= 2$ ise
Genel maliyetler: CG=14.75+2= 16.75 $ olarak hesaplanır.

Kaynaklar



İPEKÇİOĞLU, Nusret, ”Frezecilik”, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994
DİNÇMEN, Murat, “Takımlar ve Takım Takım Tezgahları”, Karadeniz Üniversitesi Basımevi, 1984