prefabrikasyonun niteliği..

Prefabrikasyonun Niteliği

Genel

Prefabrikasyonu gereksinme haline getiren nedenler, )üretimde hız
gereksinimi, iklim koşullarından tasarruf gereksinimi, vb..), uzun
yıllar Türkiye'de pek gözetilmediğinden, ülkemizde prefabrike yapıların
yaygınlaşması gecikmiştir. Buna bir ölçüde genel planlama seviyesinde
yapılan yanlış değerlendirmelerin etkisi de olmuştur. Çünkü önceleri
prefabrikasyonun istihdamı azaltacağı ve çok kaynak gerektireceği gibi
geçersiz tahminler yapılmış ve prefabrikasyon üretim yatırımları
kalkınma programlarında desteklenmemiştir. Diğer taraftan sanayileşme
çabaları ile birlikte şehirli nüfusundaki hızlı artışın doğurduğu konut
açığı, 50'Ii yıllardan itibaren kendini hissettirmeye başlamışsa da,
gerek bu açıkla birden bire karşılaşılmaması, gerekse gecekondulaşma,
prefabrikasyona özellikle; konut sektöründe duyulması gerekli ihtiyacı
perdelemiştir .
Ülkemizde ancak 1960'lı yıllarda prefabrikasyon uygulamalarına
başlanabilmiştir. Bilindiği gibi ilk uygulamalar tek katlı endüstriyel
yapılarda denenmiştir. Son yıllardaki sanayileşme hızına paralel olarak
artan endüstriyel yapıların hemen hemen.tümü, artık ''prefabrikasyon''
tekniği ile inşa edilmektedir. Bu olgu, prefabrikasyonun Türkiye'de
benimsenmesinde ve yaygınlaşmasında önemli rol oynamaktadır.
Endüstriyel yapıların yanı sıra köprü uygulamalarında da prefabrikasyon
gelişmektedir.
Yakın bir gelecekte en akılcı yöntem olan prefabrikasyonun betonarme
köprüler için en ekonomik çözüm olduğu anlaşılacaktır. Diğer taraftan
endüstriyel yapıların ve köprülerin yanı sıra çok katlı yapı türlerinde
ve özellikle konut inşaatında da prefabrikasyon uygulaması ciddi
boyutlarda başlamıştır. Son yıllarda yurt dışı deneyimleriyle artan
teknolojik potansiyel ve tecrübe birikimi, ülkemizde; prefabrikasyona,
gelişmeye açık ve umutlu bir gelecek vaad etmektedir. Bugün 20 kuruluş,
diğer bir deyişle 20 fabrika Türk yapı sanatının hizmetindedir. Yakın
gelecekte bu rakam süratle artacak ve prefabrikasyon başta konut
üretimi olmak üzere diğer yapı türlerinde de yaygınlaşacaktır.

Prefabrikasyonun yararları

Rasyonel bir yöntem olan prefabrikasyon tekniği ile yapı üretiminin
başlıca yararları iki ana başlık altında özetlenmeğe çalışılmıştır.

Ekonomik yararlar

Yapım süresinde önemli ölçüde kısalma sağlanmakta, bu husus, hem
finansman giderlerini azaltmakta (başka bir deyişle yatırımın
enflasyondan etkilenmesini önlemekte), hem de yatırımın erken devreye
girmesi ile yatırılan paranın geri dönüşümünü hızlandırmaktadır .
Geleneksel yapımda çok kullanılan ahşap malzeme ve ana girdilerden
demir, ülkemizde dikkatlice sarf edilmesi gereken yapı malzemeleridir.
Prefabrikasyonda ahşap malzeme hemen hiç kullanılmamakta, demir
kullanımında ise (kaliteli çelik kullanılmasından ötürü) proje
şartlarına bağlı olarak % 20 ila 40 oranında bir ekonomi
sağlanabilmektedir . Geleneksel sistemlere göre, gerek hazırlama.
gerekse uygulama aşamalarında. malzeme kayıpları çok daha az
olmaktadır. Fabrikalarda üretilen yapı elemanları için mevsim
şartlarının etkisi olmadığından özellikle iklim koşullarının ağır
olduğu bölgelerde kış mevsimi kazanılmaktadır .
Prefabrike sistemlerde merkezi bir organizasyona girildiği için,
geleneksel sisteme oranla verimlilik yüksektir (Prefabrik elemanlarla
çalışınca, daha önce hakim olunamayan birçok işi rasyonelleştirme
gereği duyulmaktadır.)Prefabrikasyon, standartlaşma zorunluluğunu
beraberinde getirmektedir. Gerek malzeme, gerekse işçilik yönünden
kaynak israfını önlemek için, standartlaşmanın önemli yararları açıktır
..
Prefabrikasyon, geri kalmış ülkelerde. genelde, istihdamı azalttığı
(işsizliği arttırdığı) gerekçesiyle eleştirilmektedir. Oysa ki
geleneksel inşaat yapım sektöründe çalışan işçiler mevsim ve şartlara
göre dalgalı, sosyal güvenceden yoksun ve geçici statüdedir.
Prefabrikasyonda ise daimi işçi ile dengeli bir çalışma düzeni ortaya
çıkmakta, iş saatlerinin büyük bölümü endüstri süreci içinde geçtiği
için çalışma koşulları da çok daha iyi olmaktadır. Ayrıca, geleneksel
sistemde ustalık isteyen bazı işleri, prefabrikasyonda vasıfsız fakat
endüstriyel eğitimli işçi ile gerçekleştirmek mümkün olabilmektedir .

Kalitatif yararlar

Ucuz, kolay, ama üretimi kontrol altında tutulmazsa sürpriz sonuçlar
verebilen beton. yüke göre çeşitli. davranışlar gösteren bir yapı
malzemesidir. Fabrikasyon üretimde ana malzeme girdileri sürekli
laboratuar deneyleri ile kontrol altında tutulabildiği için Örneğin,
beton üretiminde gelişmiş makinalar kullanma, kalifiye işçi, yeterli
vibrasyon, hassas çelik kalıplar, vb... gibi olanakların verdiği
avantajla), elemanların kalitelerinde ve yüke dayanımlarında kesin bir
üstünlük sağlanmaktadır.
Prefabrike sistemlerde her bir eleman, yerine konuncaya. kadar
(kalıptan çıkarma, istifleme, yükleme, taşıma, boşaltma ve montaj
aşamaları sırasında) ciddi boyutta değişik (Statik ve dinamik) yüklere
maruz kaldığından, otomatikman sınanmış olmaktadır. Başka bir deyişle.
kalite sınaması sistemin içeriğindedir.
Prefabrikasyonda, ''proje'' ile gerçekleştirilen yapı arasında ''bire
bir uyum'' vardır. Yapı elemanları birleşimleri, teorik kabullere aynen
uyabilen şekilde inşa edilebilir. Bu nedenle, özellikle deprem kuşağı
üzerinde bulunan ülkelerde prefabrike sistemlerin kullanılması yapı
emniyetini arttırmaktadır. Çünkü, prefabrike yapılarda düğüm noktaları
dizaynı ile oynayarak tahmin edilen"). deprem enerjisinden yapının en
az etkilenmesi projelendirilebilmektedir. Nitekim, Usküp, Bükreş,
Selanik, Kaliforniya, Tokyo gibi belli başlı şehir depremlerinde
prefabrike yapılar, monolitik yapılardan daha az hasar görmüştür .
Prefabrikasyon, bazen ve çok yanlış olarak planlamada sınırlayıcı ve
tekdüze olduğu gerekçesiyle eleştirilmektedir. Bu husus Avrupa'da savaş
sonrası ortaya çıkan büyük konut gereksinimi karşısında, insanları
derhal bir eve yerleştirmek düşüncesi ile inşa edilen konutlardan kalan
bir izlenimdir. Oysa bugün, prefabrikasyonla üretilmiş pek çok yapıda,
geleneksel yapılarda bile görmeye alışmadığımız hareketliliği
bulabiliriz. Dahası prefabrikasyon ancak, planlama yapan mimar ve
mühendislerin hayal gücü sınırları ile kısıtlanabilecek kadar zengin
projelendirme seçenekleri içeren bir teknolojidir….[10]