Göktürk (Orhun) alfabesi:
Metinleri Orta Asya’daki Orhun Nehri kıyısında bulunduğu için Göktürk
veya Orhun ismi ile anılır. Orhun’da yerleşen Türkler tarafından
kullanıldığı için de Türük, Türk Alfabesi denir. Türklere mahsustur ve
Esik Kurgan yazısına benzer. Hunlar, Göktürkler ve sathi olarak da Asya
ve Avrupa’ya yayılan Türk kavimleri, kullanmıştır. Bu alfabede resmin
göze hitap ettiği ve ses haline geldiği açıkça görülür. Göktürk
alfabesi otuz sekiz harften meydana gelir. Dördü sesli olup, sekiz sesi
karşılar, gerisi sessizdir. Ayrıca ok, ko, uk, ku, ük, kü, nç, nd, gibi
heceler ayrı harflerle gösterilmiştir. Sesli harfleri, sessizler
okutur. Sağdan sola doğru yazılır. Tonyukuk, Kültigin ve Bilge Kağan
hatırasına yazılıp, dikilen Orhun Abideleri bu alfabenin şaheser
numunesidir. Bunlar ayrıca Türkçe'nin bilinen ilk yazılı metinleridir.
Uygur Alfabesi: Göktürklerden sonra
Türkistan’da devlet kuran Uygurlardan adını alır. Uygurlar ve
Türkistan’daki Türkler kullandı. On sekiz işaretten meydana gelir.
Dördü sesli, gerisi sessizdir. Harfler umumiyetle birbirine bitişiktir,
çok defa başta, ortada ve sonda olmak üzere üç şekli vardır. Sağdan,
sola doğru yazılır. Sekizinci asırdan, on ikinci asra kadar yaygın, on
beşinci asra kadar mevzii bir şekilde görülür. Bu yazının kâtiplerine,
bakşı, bakşıgeri veya serbahşı adları da verilmiştir.
Arap-islam Alfabesi:Türklerin topluca
İslamiyet'i kabulünden, yani 10. asırdan sonra geniş bir sahada bütün
Türk-İslam devletleri tarafından kullanıldı. Arap Alfabesi yirmi sekiz
harf olmasına rağmen Türklerin kullandığı İslam harfleri otuz bir ile
otuz altı harften meydana gelir. Sağdan sola doğru yazılan bu alfabe,
bütün Türklüğü kucaklamış ve Türkçe'nin çeşitli lehçelerinde, pekçok
kitap, kitabe yazılmıştır. Muazzam ve kesintisiz abidevi eserler bu
alfabe ile verildi. Türkiye, İslam alemi ve dünyanın her yerindeki
kütüphane ve kitapseverlerin kitaplıklarında İslam harfleriyle yazılmış
milyonlarca Türkçe eser mevcuttur. Dünyanın en büyük ve muazzam arşivi,
Türk - İslam alfabesiyle yazılan Türkçe evraklarla doludur.
Kiril Afabesi: Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler
Birliği hudutları içinde yaşayan Türkler tarafından kullanılmaktadır.
Kiril Alfabesi, ihtiyari olmayıp, Rus ve komünist emperyalizmin zoraki
tatbikidir. Komünist idare, Türklere tek bir alfabe kullandırmayıp,
milli birliği bozmak için on sekiz Türk boyuna değişik işaretli alfabe
kullandırmıştır. Sunî bir Slav alfabesidir. Otuz sekiz harftir. On biri
sesli, gerisi sessizdir. Soldan sağa doğru yazılır. Kullanma alanı,
Rusya’daki Türkler içindir.
Latin Alfabesi: Bu alfabe, 1925 yılında
ilk defa Azeri Türklüğü tarafından kullanılmıştır. Türkiye
Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra; 1928’de Türkiye’de kullanılmaya
başlandı. Günümüzde, Türkiye ve Avrupa Türkleri kullanır. Latin asıllı
yirmi dokuz harften meydana gelir. Sekizi sesli, gerisi sessizdir.
Türkler; Orhun-Türk, Uygur-Sogd, Arap-İslam, Kiril-Slav ve Latin
alfabelerinden başka Sogd, Mani, Brahmi, Süryani, Rum, Slav vs. gibi
alfabeleri de kısmen kullanmışlardır.
Nerden
Lakap
Paz Kas. 01, 2009 7:55 pm
