A dan Z ye Linux

1.1. Giriş

Linux, serbestçe dağıtılabilen, çokgörevli, çok kullanıcılı UNIX
işletim sistemi türevidir. Linux, Internet üzerinde ilgili ve meraklı
birçok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve başta
IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere birçok platformda
çalışabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir.
UNIX 70'li yılların ortalarında büyük bilgisayarlar üzerinde çok
kullanıcılı bir işletim sistemi olarak geliştirilmiştir. Zaman
içerisinde yayılmış ve birçok türevi ortaya çıkmıştır. UNIX ismi UNIX
Research Laboratories INC şirketinin tescilli markası olduğundan dolayı
birçok şirket, aynı temele dayanan işletim sistemleri için değişik
isimler kullanagelmişlerdir. Örnek olarak


Hewlett-Packard HP-UX
IBM AIX
Sun Microsystems SunOS
kullanmaktadırlar. Bugün kişisel bilgisayarlardan süper bilgisayarlara
kadar biçok bilgisayar için yazılmış bulunan UNIX türevleri mevcuttur.
Ne var ki bu türevlerin çoğu gelişimi belirli bir noktada durmuş ve
yüksek fiyatla satılan ticari yazılımlardır.

Linux, temel olarak Finlandiya Üniversitesinde öğrenci olan Linus
Torvalds'ın ve Internet üzerinde meraklı bir çok yazılımcının katkıları
ile geliştirilmiştir. Linux gelişimi açık bir şekilde yapılmaktadır.
Bunun anlamı, işletim sisteminin her aşaması açık olarak Internet
üzerinde yayınlanmakta, dünyanın dört bir yanında kullanıcılar
tarafından test edilmekte, hataları ve eksiklikleri tesbit edilerek
düzeltilmekte ve geliştirilmektedir. Zaman zaman bu deneme aşamaları
belirli bir noktada durdurulur ve güvenilir bir işletim sistemi
sunulup, geliştirme için ayrı bir seriye devam edilir. Geliştirmede yer
alan bu açıklık Linux'un en büyük avantajlarından biridir. Gelişimi
evrimseldir, hatalar anında kullanıcılar tarafından tesbit edilip rapor
edilmekte ve birçok kişinin katkısıyla düzeltilmektedir. Bazı işletim
sistemi sürümleri saatler içerisinde güncellenebilmektedir.

Linux, Andy Tannenbaum tarafından geliştirilmiş olan Minix işletim
sistemine dayanmaktadır. Linus Torvalds boş zamanlarında Minix'ten daha
iyi bir Minix işletim sistemi yaratmak düşüncesiyle 1991 Ağustos
sonlarında ilk çalışan Linux çekirdeğini oluşturdu. 5 Ekim 1991
tarihinde 0.02 sürümü Linux ilk defa tanıtıldı. Linus, comp.os.minix
haber grubuna gönderdiği yazıda yeni bir işletim sistemi geliştirmekte
olduğunu ve ilgilenen herkesin yardımını beklediğini yazmıştı. İşletim
sisteminin çekirdeği için verilen numaralar kısa sürede bir standart
kazandı. a.x.y seklinde belirtilen çekirdek türevlerinde y bulunulan
seviyeyi, x gelişim aşamasını göstermektedir. Tek sayılı x'ler
geliştirme aşamalarını çift sayılı x' ler ise güvenilir Linux
çekirdeklerini göstermektedirler. a ise değişik Linux sürümlerini
belirtir. Bu yazının hazırlandığı Ağustos 1997 içerisinde en son
güvenilir (kararlı) Linux çekirdeği 2.0.30, en son gelişim aşamasındaki
çekirdek ise 2.1.47'dir.

Linux gerçekten son yıllarda hızlı bir gelişme göstermiş, çesitli
ülkelerden birçok kullanıcıya erişmiş ve yazılım desteği günden güne
artmıştır. Değişik kuruluşlar Linux sistemi ve uygulama yazılımlarını
biraraya getirerek dağıtımlar oluşturmuşlar ve kullanımını
yaygınlaştırmışlardır

1.2. Linux'un Desteklediği Donanımlar
Linux şu anda başta IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere
Apple, Atari ve Amiga gibi 68000 tabanlı bilgisayarlar üzerinde, Sun
Sparc işlemcili iş istasyonları, Alpha işlemcili kişisel bilgisayarlar,
MIPS, PowerPC, HP PA-RISC ve ARM mimarilerinde çalışmaktadır.


IBM uyumlu kişisel bilgisayarlar üzerinde 80386 ve üzeri (80486 80586
Pentium PentiumPro ve türevleri) değişik üreticilerin işlemcileri ile
sorunsuz olarak çalışmaktadır. 80286 ve 8086 işlemcili bilgisayarlar
için sınırlı kabiliyette Linux uygulamaları mevcuttur.


AGP, PCI, VESA, ISA ve MCA mimarilerinde her türlü anakartı desteklemektedir.


Teorik olarak 4 Gbyte'a kadar RAM desteklenmektedir.


AT uyumlu diskler (IDE, EIDE ve 16 bitlik MFM,RLL veya ESDI)
desteklenmektedir. Kontrol kartına uyumlu destek bulunduğu sürece SCSI
diskler ve diğer cihazlar desteklenmektedir.


IDE-ATAPI CD-ROM sürücüleri, ve bazı özel CD-ROM kontrol kartları desteklenmektedir.


Metin ekranlarda CGA, EGA, VGA, Hercules veya uyumlu kartlar
desteklenmektedir. X Pencere ortamında genel VGA ve SVGA uyumlu kartlar
ve S3, ET4000, 8514/A, ATI MACH8, ATI MACH32 gibi birçok görüntü kartı
desteklenmektedir.


Birçok 10 ve 100 Mbit ethernet kartı, ISDN, ATM, FDDI, SLIP, CSLIP, PPP desteği verilmektedir.


Başta SoundBlaster, Gravis Ultrasound olmak üzere birçok ses kartı desteklenmektedir.


Linux altında hangi donanımların desteklendiği ile ilgili ayrıntılı
bilgiyi Hardware-HOWTO'dan alabilirsiniz. HOWTO belgeleri hakkında daha
geniş bilgi ve nereden temin edeceğiniz kitabın sonunda ayrıntılıca
anlatılmıştır.

Makinanızda Linux çalıştırmak için kullanacağınız uygulamalara bağlı
olarak en az bir 386SX işlemci ve 4 Mbyte RAM'a ihtiyaç duyacaksınız.
Sabit disk üzerinde ise en az 40 Mbyte'lik bir alan ayırmanız
gerekecektir. Rahat bir kullanım için en az 8 Mbyte RAM ve 200 Mbyte
sabit disk ve bir 486 işlemci önerilmektedir.

1.3. Linux'un Kullanım Amaçları
Ücretsiz olarak dağıtılıyor ve gelişiminin hala devam ediyor olması
biçcok kişinin Linux'un profesyonel alanlarda kullanılamayacağının
düşünmesine yol açmaktadır. Oysa Linux işletim sistemini kullanan
bilgisayarlar özel kullanım başta olmak üzere birçok alanda yaygın
olarak kullanılmaktadırlar.

1.3.1. Kişisel Kullanım
Linux evinde veya işinde UNIX işletim sistemi altında çalışmak
isteyenler için ideal bir platformdur. Özellikle işi veya eğitimi
sırasında UNIX platformlar altında çalışmak, uygulamalar kullanmak veya
yazılım geliştiren kişiler kendi kişisel bilgisayarlarında benzer
ortamı yakalayabilmekte ve işlerini kendi kişisel bilgisayarlarında
gerçekleştirebilmektedirler. Bunlara ek olarak Linux altında yer alan
uygulamalar giderek sıradan bir kullanıcı için bile bu işletim
sisteminin ilgi çekici hale gelmesini sağlamaktadır. Gelişimleri henüz
tamamlanmamış olmasına rağmen, herhangi bir kişisel bilgisayardan
beklenebilecek yazı editörleri, hesap cetvelleri, çizim yazılımları,
veri tabanları birçok ihtiyaca cevap verecek düzeye gelmiştir. Örneğin
LaTeX kullanıcıları MS-DOS altında buldukları desteğin çok daha
fazlasını Linux altında bulabilmektedirler.

1.3.2. Internet Sunucusu
Linux doğrudan TCP/IP desteği ile gelmektedir. Bu yönü ile TCP/IP
temelli bilgisayar ağlarında hem istemci hem de sunucu olarak yaygın
kullanım bulmuştur. Üzerinde hali hazırda bulunan servislerin
çeşitliliği, yeni çıkan servislere hızlı ayak uydurması, kolay
yapılandırılabilmesi ve özellikle de düşük maliyeti sebebi ile yaygın
olarak Internet servislerinin verilmesi amacıyla kullanılmaktadır.
Zamanla verdiği ağ servisleri başka protokollere destek verecek sekilde
genişletilmiştir. Şu anda Linux

WWW sunucu
DNS sunucu
NFS sunucu
NIS sunucu
X Pencere sunucu
BOOTP sunucu
SMTP sunucu
FTP sunucu
listitemST sunucu
NEWS sunucu
gibi yaygın TCP/IP servislerinin yanısıra


NOVELL sunucu (Novell protokolü kullanarak disk ve yazıcı servisi)
SAMBA sunucu (Windows 3.1, Windows95, Windows NT ve WfW için disk ve yazıcı servisi)
APPLETALK sunucu (MacOS kullanan Apple makinalar için disk ve yazıcı servisi)
verebilmektedir.


1.3.3. Ağ Elemanı
Linux yazılım desteği ile birçok ağ elemanının yerine geçebilecek bir
alternatif olarak kullanılabilmektedir. Birden fazla ağın birbirine
bağlanması amacıyla bir yönlendirici (router) olarak da
kullanılabilmektedir. Özellikle farklı protokoller arası bir geçiş
elemanı olarak yaygın şekilde Linux'tan yararlanılmaktadır. Ayırca
yönlendirici olarak kullanıldığında kolaylıkla güvenlik amacıyla
güvenlik duvarı (firewall) olarak yapılandırılabilmektedir. Buna ek
olarak bir ağ üzerinde bulunan iki segmanın trafiğini birbirinden
ayıran bir köprü (bridge) olarak da hizmet verebilmektedir. Birçok
kurumda bir veya daha çok modemin bağlanması amacıyla bir terminal
sunucu (terminal server) olarak Linux kullanılmaktadır.

1.4. Nereden Linux Bulabilirim?
Linux işletim sistemiminin temelini oluşturan çekirdek, bu çekirdeğin
kullandığı destek kütüphaneleri ve uygulama yazılımları bir araya
getirilerek, yükleme yazılımları da eklenerek Linux dağıtımları meydana
getirilmektedir. Bu dağıtımlar temel olarak bir kullanıcının Linux
kullanmak için ihtiyaç duyabileceği bir çok yazılımı bir araya
getirirler. Bu dağıtımların çoğu Internet üzerinde anonim FTP
arşivlerinde bulunabilmektedirler. Internet erişimi bulunmayan
kişilerinde (veya Internet'ten 120 Mbyte kopyalamak istemeyen
kişilerin) yararlanabilmesi için çesitli CD-ROM şirketleri tarafından
CD-ROM üzerinde dağıtımlar meydana getirilmiştir.
Linux dağıtımları ve bunların nereden temin edilebileceği hakkında
ayrıntılı bilgi, Linux Kurulumu ve Başlangıç başlığı altında
bulunabilir.


1.4.1. Belge Temini
Linux hakkında yazılan kitapların sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Yine
de en güncel bilgi Internet üzerinde bulunmaktadır. Elektronik ortamda
bulunan iki temel belge çeşidi bulunmaktadır. Bunlar:

Linux Documentation Project
NASIL (HOWTO)
belgeleridir. NASIL belgelerinin bir kısmının Türkçeye çevrilmesi
işlemi devam etmektedir. Şu ana kadar çevrilen belgeleri Linux
Kullanıcıları Grubu WWW sayfasından bulabilirsiniz.

1.5. Yazılım Özellikleri
Bir işletim sistemi, ne kadar mükemmel olursa olsun, uygulama
yazılımlarının çokluğu ve kalitesi ile varolabilirler. Herhangi bir
Linux dağıtımı içerisinde, değişik amaçlara hizmet eden birçok yazılım
bulunmaktadır. Ancak her geçen gün bu dağıtımlarda yer almayan yeni
yeni yazılımlar çıkmaktadır.
UNIX makinalar üzerinde yer alan uygulamaların çoğu, değişik
platformlar altında bulunduğundan çalıştırılabilir (executable) olarak
dağıtılmaz, kaynak kodu şeklinde sunulurlar. Sözkonusu yazılımı
kullanmak isteyen bir kullanıcı bu kaynak kodunu kendi platformunda
derleyerek çalıştırır. Bu tür yazılımların birçoğu Linux altında
kolaylıkla çalıştırılabilmektedir. Bu tür yazılımları Internet üzerinde
çeşitli FTP arşivlerinde bulmak mümkündür.

Linux'a özel veya Linux üzerinde geliştirilen yazılımlar için standart
bazı FTP arşivleri vardır. Bunların en bilineni Sunsite FTP arşividir.
Burada çeşitli dizinler altında konularına göre ayrılmış bir durumda
elektronik devre tasarım yazılımlarından oyun programlarına kadar
birçok değişik yazılım bulunmaktadır. Bu arşivin Türkiye'de yeralan bir
kopyası ftp://ftp.metu.edu.tr/pub/linux/sunsite adresinde vardır.

Linux'un bu denli sevilmesi ve yaygınlaşması çesitli şirketlerin
(Macintosh, Sun, SSC gibi) Linux üzerinde çalışan ticari yazılımlar
geliştirmesi sonucunu verdi. Bu konuda ayrıntılı bilgi için
Commercial-HOWTO belgelerinden yararlanabilirsiniz.

Linux üzerinde bulunan uygulamaların ve yazılımların listeleri için aşağıdaki adreslerden yararlanabilirsiniz:


Linux Applications and Utilities
Scientific Applications on Linux
Linux Software Map

1.5.1. Temel Komutlar
Daha önce UNIX tabanlı bir işletim sisteminde çalışanlar için Linux,
öğrenilmesi çok kolay bir sistem olacaktır. Standart bir UNIX
sisteminde yeralan hemen hemen tüm komutlar, Linux'a taşınmıştır.
Onlarca çeşit kabuğun yanı sıra, sed, awk gibi programcının işini
kolaylaştıran diller, ls, less, finger gibi temel her türlü komut,
Linux'ta vardır.
Ağ ve Internet uygulamaları için elm ve pine (Pine Is Not Elm yanında
metin editörleri olarak vi, vim (vi'ın daha gelişmiş sürümü), pico ve
joe sayılabilir. Editörlerden, bizde fazla bilinmeyen Emacs da Linux
altında denemeye değer programlardandır. Kelime işlem programlarından
troff, groff (GNU roff) ve daha modern metin işleme yazılımlarından TeX
ve LaTeX sayılabilir.

Bazı program isimlerinin (GNU-tar, GNU-bash gibi) başında
görebileceğiniz GNU (Gnu is Not UNIX!), Linux için de yazılım ve
programlar üreten bir kuruluştur. GNU, lisansını ve yazarını korumak
koşuluyla programları kaynak koduyla birlikte Linux kullanıcılarına
dağıtır. GNU bash ve tcsh, Linux altında en çok rağbet edilen iki kabuk
ismidir. Diğer kabuklar arasında zsh, ash, ksh ve csh sayılabilir.
Kabuklar hakkında daha geniş bilgiyi, Bash Kabuğu konu başlığı altında
bulabilirsiniz.


1.5.2. Uygulama Programları
Linux üzerinde ver tabanı uygulamaları ortalama bir kullanıcının
ihtiyacını karşılayabilir. Postgres, Mbase, msql ve Ingres gibi
profesyonel yazılımlar Linux ve diğer platformlarda istemci/sunucu
bazda görev yapabilirler. Özellikle Postgres, uygulama kolaylığı ve C,
perl, tcl gibi birçok dile yönelik arabirimiyle göze çarpar.
Mühendislik yazılımları arasında gnuplot (grafiksel veri analiz
yazılımı), xspread ve xfractint (fraktal yaratma programı) sayılabilir.

Doğru seçilmiş bir donanım üzerinde kurulan bir Linux makinası, hemen
her tür çokluortam (multimedia) uygulamalarını rahatlıkla
çalıştırabilir. En az Pentium tabanlı, 32Mbayt RAM ve 2GB sabit diske
sahip makina yardımıyla ticari olarak satılan çokluortam uygulamalarını
kullanabilirsiniz. Linux, hemen her türlü ses kartını desteklediğinden
ses dosyalarının, workman, Cdplayer gibi programlar yardımıyla kolayca
çalınması mümkün olur. MIDI editörleri ve bir sentezleyici ile kendi
müzik stüdyonuzu kurabilirsiniz.

Biraz oyun oynamak mı istediniz? Doom, *****, Abuse, Xtetris,
FreeCiv(ya da CivNet), Imaze ve benzeri onlarca oyun Linux'ta da var.
ODTÜ'de yüzlerce öğrenciyi bilgisayar başına mıhlayan MUD (Multi User
Dungeon) oyunlarını sunan makinaların birkısmı Linux idi.

Bu oyunları çeşitli ftp adrteslerinden ücretsiz temin edebilirsiniz.


1.5.3. X Pencere Arabirimi
Linux işletim sistemi altında X Pencere sistemi ile Windows altındaki
gibi grafik arabirimiyle birlikte çalışabilirsiniz. Windows ile uğraşan
herkes rahatlıkla X Pencere Arabirimine geçiş yapabilir. X ile ekranda
aynı anda birden fazla pencere açılabilir, fare yardımıyla birden fazla
uygulama aynı anda kontrol edilebilir.
Pekçok uygulamanın (özellikle Internet tabanlı) X üzerinde çalışan
sürümleri vardır. Bu sayede metin tabanlı ekrana (vt100) dönmeden her
işinizi X yardımıyla tamamlayabilme şansınız olur. Bu sayede Linux, bir
iş istasyonu görünümüne ve kullanışlılığına sahip olacaktır.

X pencere denetleyici (window manager - wm) kullanıcı ile X arasında
bekler ve klavye ile fareden aldığı emirleri ekranda yerine getirir. Bu
emirler, pencerelerin açılması, kapatılması ve yerlerinin
değiştirilmesi gibi komutlardır. Sıkça kullanılan pencere
denetleyicileri fvwm, twm ve olwm'dir.

1.6. Linux ve Diğer İşletim Sistemleri
Linux ve diğer işletim sistemleri arasındaki ilişkiyi, benzerlikleri ve
farklılıkları bilmek önemlidir. Linux işletim sistemi, diğer sistemler
ile birlikte aynı sabit diski paylaşabilir. www.uyurgezer.netUNIX'i
öğrenmek için kesinlikle en kolay ve ucuz yol olan Linux, diğer işletim
sistemlerine karşı her zaman güçlü bir alternatif olmaktadır. Internet
servis sağlayıcılarının büyük çoğunluğu, Linux kullanmakta, Internet
bağlantılarını, e-posta ve haber grubu alış-verişini Linux sayesinde
yapmaktadır.
Bir kişisel bilgisayarı satın aldığınız zaman çok büyük ihtimalle
üzerinde MS-DOS veya türevi bir işletim sistemi yüklenmiş olduğunu
göreceksiniz. Her kullanıcı o veya bu şekilde MS-DOS ile tanışır.
MS-DOS, üzerinde en fazla program yazılan işletim sistemi olmuş, bu
yüzden modern işletim sistemleri çıkmadan önce her kullanıcının
kurtarıcısı gözüyle bakılmıştır. Fakat MS-DOS arabirimi programlanırken
ileriyi düşünemeyen programcılar, bu işletim sistemine Linux'ta olan
bazı hayati özellikleri kazandıramamışlardır. MS-DOS, çok kullanıcılı
bir sistem değildir ve aynı anda birden çok işi yapamaz. İsterseniz
çalıştırılabilecek en geniş programın büyüklüğünü görmek için mem
komutunu kullanmayı deneyin. Linux, sadece üzerindeki hafıza ile
sınırlıdır. 80x86 tabanlı mikroişlemcinin her özelliğini sonuna kadar
kullanır. Bunun sonucu olarak verimli bir işletim sistemi sayılabilir.

Tüm bu olumsuzluklara rağmen yine de MS-DOS kullanmak istiyorsunuz.
Onun da kolayını bulmuş Linux programcıları. Ücretsiz dağıtılan MS-DOS
ve Windows emülatörü yardımıyla MS-DOS altında çalışan programların
hemen hepsi Linux'la birlikte de çalışabilir. WinWord 2.0, sysinfo,
Civilization ve Qbasic Linux altında sorunsuz çalışan MS-DOS/Windows
programlarından birkaçı.

Profesyonel bir yatırım sayılabilecek Windows NT'nin çokgörevlilik ve
hafızayı mükemmel kullanma gibi özellikleri vardır. Buna karşılık
fiyatı oldukça yüksektir ve çalışmak için gayet yüksek standartlı bir
makina ister.

IBM firmasının geliştirdiği OS/2 de NT'ye benzer şekilde çokgörevli
işletim sistemi olup fiyat/performans oranı açısından makul
sayılabilecek bir işletim sistemi olarak göze çarpar.

Linux, herkese göre bir işletim sistemi değildir. UNIX'i benimsemeyen
bir kullanıcıdan Linux'u kullanmasını bekleyemezsiniz. Internet'in
kendisi UNIX tabanlı olduğu için Linux bu alanda yukarıda sözü geçen
sistemlerden daha avantajlı bir duruma gelir. Dağıtımı tek firmayla
sabit olmadığı için geliştirilme aşamasında dünyanın dört bir yanından
katkı ve destek gelir. UNIX'e belirli bir standart getirilmesi için
yapılan çalışmalara uyan Linux, POSIX standardını destekler.

RedHat, Caldera gibi çeşitli Linux sürümleri da piyasada satılmakta,
çok zengin bir belge ve arşiv kaynağı ile kullanıcılara sunulmaktadır.
80x86 tabanlı işlemciler üzerinde kurulabilen ve Internet üzerinde
bedava dağıtılan diğer işletim sistemlerinden birisi FreeBSD'dir.
FreeBSD, bir grup programcı tarafından BSD standartını 80x86
bilgisayarlara taşımak üzere geliştirilmiştir ve Linux ile büyük
benzerlikleri bulunur.

Linux işletim sisteminin güvenilir ve sağlam yapısından haberdar
olmayan, hatta bu gerçeği bilerek ücretli sistemlerdem medet uman
kişiler vardır. Sabit fikirli olmadan önce bu sistem hakkında daha
fazla verinin dağıtılması, kullanıcıların bilinçlendirilmesi
gereklidir. Bu da ancak, Linux'un yapabildiklerini göstermekle olabilir.

1.7. Türkiye'de ve Dünyada Linux
Eğer Linux'u sever ve bu sistemin yaygınlaşmasında, bihaber
kullanıcılara tanıtımında öncülük etmek isterseniz, bu bölüm tam size
göredir.
Henüz tüzel kişiliği olmayan Türkiye Linux Kullanıcıları Grubu sayfası
Türkiye'de Linux çalışmaları için iyi bir başlangıç noktasıdır. Türkçe
ve İngilizce Türkiye'deki en geniş kapsamlı Linux sunucusunun
genişlemesinde yeni fikirlere, çözüm önerilerine ihtiyaç vardır. Bu da
ancak Linux seven bir kitlenin varlığıyla mümkündür.

Dünyada ve Türkiye'de Internet Servis Sağlayıcıları (İSS) Linux'u
uzunca bir süredir ticari olarak kullanıyorlar. Uygulama yazılımları da
bu yönde kullanıcıların hizmetine sunuluyor. Fakat güvenlik sorunları
nedeniyle Linux kullanan servis sağlayıcıları, müşterilerini bu
hizmetten yoksun tutuyorlar. Açık sistem kavramının yaygınlaşması da bu
sebepten dolayı sekteye uğruyor. http://www.10mb.com/linux/ adresinde, ticari uygulama yazılımlarına destek veren bir proje yeralmakta.

SSC (Specialized Systems Consultants), ``Linux Journal'' adında bir
dergiyi başarıyla dağıtıyor. Tirajı onbinleri bulan bu aylık dergide bu
işletim sistemini aktif kullanan herkes için, her konuda, her düzeyde
makale bulmak mümkündür.

1.8. Linux ve Donanım Desteği
Bir işletim sisteminin tüm kartları tanıması, tüm sabit disklerle
çalışabilmesi, tüm giriş/çıkış kartlarıyla uyum içinde çalışması mümkün
değildir. Bu konuda çok iddalı olan tak-çalıştır sistemine sahip
Windows95 bile bazen yetersiz kalabilmekte. Linux da piyasada yeralan
hemen hemen bütün donanımlarla birlikte çalışabilir.
Linux, üzerinde matematiksel işlemci olsun veya olmasın Intel 386SX/DX,
486SX/DX/SX2/DX2/DX4, Pentium ve PentiumPro işlemcilerde sorunsuz
çalışır. Bunlarla beraber (Cyrix 486 tabanlı işlemcilerinde nadiren
sorun çıkarsa da) AMD, Cyrix gibi firmaların işlemcileri de Linux
tarafından desteklenir. Matematik işlemcisi olmayan bilgisayarlarda
Linux'un beyni sayılan çekirdek, matematik işlemcisine gerek duyulan
kod parçalarında bu işlemciyi emüle edebilir. Burada belirtilen IBM
uyumlu PCler dışında ALPHA, PowerPC, MIPS, farklı Sparc modelleri,
PA-RISC gibi birçok farklı işlemciye de başarılı bir şekilde
taşınmıştır.

Linux, kişisel bilgisayarlarda kullanılan ISA, VLB (Vesa Local Bus -
yerel veri yolu), EISA, MCA (IBM Microchannel) veya PCI veriyolu
mimarisi ile çalışabilirler.

Linux, SMP (symmetric multi processor) olarak da bilinen birden fazla
işlemcili bilgisayarlar üzerinde de çalışabilir ve birden fazla
işlemciyi en verimli şekilde kullanır.

Kişisel bilgisayarların kullandığı 80x86 tabanlı işlemciler dışında,
taşınan ve sorunsuzca çalıştığı bilinen işlemciler ve bilgisayarlar ile
konu hakkında daha fazla bilgi alınabilecek Internet adresleri aşağıda
verilmiştir.


Linux/68000
Linux/MIPS
Linux/PowerPC
Linux for Acorn
MacLinux
Compaq Deskpro XL
IBM PS/2 MCA systems
Compaq Contura Aero
IBM ThinkPad
Linux/MIPS
Linux/Alpha
HP PA-RISC
SPARC/Linux
Linux, metin modu kullanırken tüm ekran kartlarıyla (Hercules, CGA,
EGA, CGA, IBM monokrom) sorunsuz çalışır. X Pencere çalıştırmak
isterseniz hızlandırılmış bir SVGA kart önerilir. Sürekli yenileri
eklense de aşağıda şu anda desteklenen kartların tam listesi vardır.


Hercules mono
VGA / VGA Mono
EGA
ARK Logic ARK1000PV/2000PV, ARK1000PV/VL
ATI VGA Wonder, ATI Mach32, ATI Mach8, ATI Mach64
Cirrus 542x, 543x, 62x5, 6420/6440
OAK OTI-037/67/77/87
Trident TVGA8900, TVGA8800, TVGA9xxx
Tseng ET3000/ET4000/W32, ET4000/W32/W32i/W32p, ET4000AX
IBM 8514/A, IBM XGA, XGA-II
IIT AGX-010/014/015/016 (16 bpp)
Oak OTI-087, OTI-067, OTI-077
S3 911, 924, 801, 805, 928, 864, 964, Trio32, Trio64, 868, 968
Weitek P9000 (16/32 bpp)
Diamond Viper VLB/PCI
Orchid P9000
Western Digital PVGA1, WD90C00/10/11/24/30/31/33
Avance Logic AL2101/2228/2301/2302/2308/2401
Chips & Technologies 65520/65530/65540/65545
Compaq AVGA
Genoa GVGA
MCGA (320x200)
MX MX68000/MX68010
NCR 77C22, 77C22E, 77C22E+
RealTek RTG3106
Video 7 / Headland Technologies HT216-32
Western Digital/Paradise PVGA1, WD90C00/10/11/24/30/31/33
Hyundai HGC-1280
Sigma LaserView PLUS

1.8.1. Sabit Diskler ve Sabit Disk Denetleyicileri
Linux, standart IDE, bazı ESDI, hemen hemen tüm SCSI ve nadiren
kullanılsa da MFM ve RLL denetleyicilerini desteklerler. Aslında Linux
çalıştırmak için sabit diske gerek yoktur. Ağ üzerinden, Bootp
protokolü yardımıyla Linux yüklü başka bir bilgisayarın kaynaklarını
kullanmak mümkündür. Sabit disk denetleyiciniz en az 16 bit olmalıdır.
Genellikle MS-DOS altında sorunsuz çalışan her sabit diski Linux da
görebilir.
Sabit disk üzerinde Linux için bir miktar yer ayırmalısınız. Birden
fazla disk de kullanabilirsiniz, Linux her diski ayrı bir dizin
altından erişebilir. Bu konuda daha geniş bilgiyi Linux kurulumu
bölümünde bulabilirsiniz.

Sabit diskler, denetleyicileri desteklendiği sürece Linux altında
kullanılabilirler. Artık neredeyse tüm CD-ROM'lar SCSI denetleyicilerle
çalışıyorlar. Bir SCSI denetleyiciniz varsa makinanız CD-ROM'u da
tanıyacaktır. Linux, CD-ROM'ların standart iso9660 dosya sistemini de
tanır.

Desteklenenen kartlar,


AMI Fast Disk VLB/EISA
Adaptec AVA-1505/1515, AHA-1510/152x, AHA-154x, AHA-174x, AHA-274x, AHA-2940/3940, ACB-40xx
Always IN2000
BusLogic (ISA/EISA/VLB/PCI)
DPT PM2001, PM2012A (EATA-PIO)
DTC 329x (EISA) (Adaptec 154x compatible)
Future Domain TMC-16x0, TMC-3260 (PCI), TMC-8xx, TMC-950
Media Vision Pro Audio Spectrum 16 SCSI (ISA)
NCR 5380 generic, 53c400, 53c406a, 53c7x0, 53c8x0 (PCI)
Qlogic / Control Concepts SCSI/IDE (FAS408) (ISA/VL
Seagate ST-01/ST-02 (ISA)
SoundBlaster 16 SCSI-2 (ISA)
Trantor T128/T128F/T228 (ISA)
UltraStor 14F (ISA), 24F (EISA), 34F (VL
Western Digital WD7000 SCSI
AMD AM53C974, AM79C974 (PCI)
Adaptec SCSI-MFM/RLL bridgeboard
Iomega PC2/2B
Qlogic (ISP1020) (PCI)
Ricoh GSI-8

1.8.2. Ethernet Kartları
Piyasada çok çeşitli ethernet kartları vardır. Genellikle yaygın olarak
kullanılanlar 3Com veya NE2000 uyumlulardır. Aşağıda desteklenen
ethernet kartların bir listesi yeralmaktadır. PCMCIA, Tokenring, ISDN,
AX25 kartlarının uyumlu olanları, çok nadir kullanıldıkları için burada
belirtilmeyecektir.

3Com 3C501, 3Com 3C503, 3C505, 3C507, 3C509/3C509B (ISA) / 3C579 (EISA)
AMD LANCE (79C960) / PCnet-ISA/PCI (AT1500, HP J2405A,
NE1500, NE2100, NE2000, NE1000
AT&T GIS WaveLAN
Allied Telesis AT1700
Ansel Communications AC3200 EISA
Apricot Xen-II
Cabletron E21xx
DEC DE425 (EISA) / DE434/DE435 (PCI), DEC DEPCA
HP PCLAN 27245, 27247, 27252A, 10/100VG PCLAN
Intel EtherExpress, EtherExpress Pro
New Media Ethernet
Racal-Interlan NI5210, NI6510
PureData PDUC8028, PDI8023
SEEQ 8005
SMC Ultra
Schneider & Koch G16
Western Digital WD80x3
Zenith Z-Note / IBM ThinkPad 300 built-in adapter

1.8.3. Ses Kartları
Linux üzerinde hemen her türlü ses kartı desteği var. SoundBlaster16
ses kartlarının üzerinde ASP çipi veya 4.11 ve 4.12 DSP (digital signal
processor - sayısal ses işleyici) bulunanları Linux üzerinde
kullanamazsınız.
Desteklenen ses kartları,


6850 UART MIDI
Adlib (OPL2)
Audio Excell DSP16
Aztech Sound Galaxy NX Pro
Crystal CS4232
CHO-PSS (Orchid SoundWave32, Cardinal DSP16)
Ensoniq SoundScape
AWE 32
Gravis Ultrasound, Gravis Ultrasound MAX
Logitech SoundMan Games, Logitech SoundMan Wave
Logitech SoundMan 16 (PAS-16 uyumlu)
MPU-401 MIDI
MediaTriX AudioTriX Pro
Media Vision Premium 3D (Jazz16), Pro Sonic 16 (Jazz), Pro Audio Spectrum 16
Microsoft Sound System (AD1848)
OAK OTI-601D cards (Mozart)
OPTi 82C928/82C929 cards (MAD16/MAD16 Pro)
Sound Blaster, Sound Blaster Pro, Sound Blaster 16
Turtle Beach Wavefront cards (Maui, Tropez)
Wave Blaster

1.8.4. Fare
Linux, Microsoft serial mouse, Mouse Systems serial mouse, Logitech
Mouseman serial mouse, Logitech serial mouse, ATI XL Inport busmouse,
Microsoft busmouse, Logitech busmouse ve PS/2 mouse destekler.
Genellikle kullanacağınız farenin türü Microsoft ya da Mouse Systems serial mouse olacaktır.


1.8.5. Modem, Yazıcı ve Oyun Çubuğu
Hem internal (kasa içine takılan) hem de external (kasanın dışında
kalan) tüm modemler Linux tarafından desteklenir. Aynı şekilde paralel
veya seri porta takılan her yazıcı ve çizici desteklenir. İsterseniz
bunları yerel bir ağ üzerinden birden fazla makinaya
paylaştırabilirsiniz. Linux altında lpr yazılımı, yazıcılara erişimi
sağlamak için kullanılır.
Oyun çubukları için sürücüler ister doğrudan çekirdeğe eklenebilir, istenirse de modül olarak derlenebilir.

Aşağıda, Linux'un desteklediği giriş/çıkış kartlarının geniş bir listesi vardır.


AST FourPort and clones
Accent Async-4
Arnet Multiport-8
Bell Technologies HUB6
Boca BB-1004, 1008, BB-2016, IO/AT66, IO 2by4
Computone ValuePort
DigiBoard PC/X (4, 8, 16 port)
Comtrol Hostess 550 (4, 8 port)
PC-COMM 4-port (4 port)
SIIG I/O Expander 4S (4 port, uses 4 IRQ's)
STB 4-COM (4 port)
Twincom ACI/550
Usenet Serial Board II (4 port)
Cyclades Cyclom-8Y/16Y (8, 16 port) (ISA/PCI)
Stallion EasyIO, EasyConnection 8/32, 8/64

1.9. Linux'un Getirileri ve Götürüleri
Pekçok insan, ``neden Linux?'' diye sorabilir. Belki de cevap önce
kullanıcının kendini tanıması ile bulunabilir. Değişik yerlerde Linux
kullanılması ve bunun sonuçları hakkında gözlemlediklerimizin ışığı
altında çok kabaca:
Eğer,

Bilgisayarla ilişkiniz belirli paket programlara dayanıyorsa,
bilgisayar kullanmak için bilgisayar konusunda bilgi sahibi olmanız
gerektiğine inanmıyorsanız, bilgisayar ile uğraşmak hoşunuza
gitmiyorsa, sorunlarınızı kendi başınıza çözmeyi denemekten
hoşlanmıyorsanız, bir sorun çıktığında para vererek de olsa bu
sorununuzu birisi aracılığı ile çözmek istiyorsanız

Linux kesinlikle size göre değil.

Ama eğer,

Bilgisayarınızla ilgilenmekten hoşlanıyorsanız, bilgisayarda çıkan
problemlerle uğraşmak hoşunuza gidiyorsa, diğer işletim sistemlerinin
sizi sıktığına ve sınırladığına inanıyorsanız, donanımınızdan daha çok
performans istiyorsanız, UNIX işletim sistemi ile çalışmayı seviyorsanız

Linux size göre olabilir.


1.9.1. Getirileri
UNIX işletim sistemine sahip bir bilgisayar kullanmak istiyorsanız ve
bu işletim sisteminde platforma bağımlı bir yazılım kullanmıyorsanız,
Linux ideal bir çözümdür.
Linux ücretsizder. Sadece işletim sisteminin maliyeti açısından değil,
verdiği performans için ihtiyaç duyduğu donanım açısından da çok
ucuzdur. Üstüne üstlük çok kullanılan ve bol yedek parçası bulunan bir
platform altında çalıştığı için belirli bir Linux sisteminin
performansını artırmak için yapılması gereken yatırım başka bir UNIX iş
istasyonunu aynı oranda geliştirmek için gereken yatırıma göre çok
düşüktür. Herhangi bir Sun bilgisayarın hafizasını iki katına çıkarmak
için harcanacak para ile bir Linux-PC'nin hafizasını iki katına
çıkarmak için harcanması gereken parayı kıyaslamayı deneyin. Fakat
şirketler bazında Linux'un bedava bir işletim sistemi olması genelde
gözardı edilir.

Bir Linux makine bu sayede sadece işletim sistemi açısından değil donanım olarak da ucuza gelmektedir.

Linux hızla geliştirilmektedir. Bu gelişimin en büyük yararı,
eksikliklerin kullanıcıların talepleri ve çabaları sonucunda hızla
giderilmesidir. Linux diğer tüm işletim sistemlerine göre belirli bir
donanım için daha hızlı destek verebilmektedir.

Linux çok değişik donanımlar ve servisler icin özel olarak hazırlanır.
İşletim sisteminin temelini oluşturan çekirdek kullanıcı tarafından da
derlenebildiği için, bu derleme sırasında sadece kullanım amacına
yönelik alt programlarla donatılır. Bu genel olarak daha sistemin
performansını artırmaktadır. (Örnek olarak SCSI donanımınız yoksa
çekirdeğinizde SCSI ile ilgili alt programlara yer vermezsiniz)