Tekstil Sektöründe Standartlar

TEKSTİL SEKTÖRÜNDE STANDARTLAR


I- Yeşil nokta
Yeşil nokta, Alman Çevre Bakanlığı tarafından 1991 yılında uygulamaya
konulmuştur. Temel amacı, tekrar kullanılabilecek ambalaj
malzemelerinin toplanmasını temin etmektir (5).1993 yılında, Almanya'da
yürürlüğe giren bir kanunla, ticari kuruluşlar ambalajlarını geri almak
zorundadırlar. Yeşil Nokta, orijinal adı "Der Grüne Punkt", sadece
Almanya pazarı için zorunluluktur ve Almanya'ya ambalajlı ürün satan
her ihracatçı, malın ambalajını geri almak mecburiyetindedir. Eğer bunu
sağlayamıyorlarsa, ambalajın geri toplanması için kurulan şirketlerle
anlaşıp, Yeşil Nokta'yı almak zorundadır. Bu işlemlerin (ambalajların
tasnif ve toplanması) finansmanı da Yeşil Nokta vasıtasıyla
gerçekleşmektedir (6).
Yeşil Noktaya sahip olmak için şu hususlara uyulması şarttır;
• PVC atık kullanımı yerini PET alacaktır.
• Strofor kullanımı yerine karton parçalar ikame edilecektir.
• Tek malzemeli ambalajlardan (bileşik ambalajlar) kaçınılacaktır.
• Bileşik ambalajlarda malzemelerin, geriye atık kalmayacak şekilde, problemsiz ayrılması sağlanmalıdır.
• Tüm plastikler işaretlenmelidir
• Zehirli (toksik) baskı mürekkeplerinin (örneğin; gümüş, bronz ve
altın renkleri için ağır :-):-):-):-)l bileşikleri) kullanılması
yasaklanmıştır.
Almanya'ya ihracat yapan firmalar, ürünlerinin ambalajlarını geri almıyorlarsa, aşağıdaki firmalarla temas kurabilirler.
1- Interserdi AG Markenverband - Her türlü ambalaj malzemesi
2- Resy GmbH - Karton ve kağıt
3- Duals System Deutschland Grub - Her türlü ambalaj malzemesi
Yeşil Nokta uygulamasına Almanya dışında Fransa ve Belçika'da da başlanmıştır.
II- Araştırma
1998'in Ocak ayında tekstilin iplik ve dokuma grubunda, İstanbul'da
faaliyet gösteren ihracatçı sanayicilerle, tesadüfi örnekleme ile bir
çalışma yapılmıştır. Söz konusu çalışmaya katılan firmalar arasında
yapılan değerlendirme sonucu uygun görülen 41 firmanın üretim ve
ihracatlarında uyguladıkları standartlar, karşılaştıkları sorunlar,
test laboratuarlarının durumu (yeterlilik ve kabulleri),
performansları.. vs araştırılmıştır. Aynı araştırma, yine aynı
firmalarla, Mart 2001'de tekrarlanmış, ancak bazı firmalarla temas
kurulamamıştır. Ulaşılabilen 30 firma üzerinde yapılan yeni çalışmada,
geçen 3 yıllık süre içerisindeki değişimler saptanmış, değişmeyen
birçok görüş ve bilgilerin de eski bilgileri tekrar onayladığı
anlaşılmıştır. Tüm bu bilgileri özetle sunuyoruz.
A- Faaliyet alanları değişikliği
Firmaların % 20'si ya ihracatı bırakmış veya devretmiş veya aynı isimle
konfeksiyona dönmüş, ya da yan kuruluşlar kurarak plastik/kauçuk
imalatına girmiş veya sadece boya, iplik, kumaş ithal edip onları
satmaya başlamıştır.
B- İhracatın Yöneldiği Ülkeler
Firmalara 3 yıl önce ihracatı gerçekleştirdikleri ülkeler sorulduğunda;
% 76'sının AB'ye, % 24'ünün diğer ülkelere ihracat yaptığı ifade
edilmişti. Bugün ise firmaların % 80'i yine AB'ye (Almanya, İngiltere
ve Fransa öncelikli), kalan % 20'si ise diğer ülkelere ihracat
yapmaktadır. Diğer ülkeler arasındaki yeni ilavelerde ABD önemli bir
yer tutmaktadır.
C- Standartlar
Üç yıl önce, üretimlerine yönelik bir uluslararası veya ulusal standart
belgesi almamış firmalar sorunları olmadığını savunmakta ve "İthalatçı
firmaların her istediklerini yapıyoruz veya onlar bizim adımıza
testleri, işlemleri,.. vs yapıyorlar" demekteydiler. Bu durumun belirli
bir süreç için geçerli olduğu, çünkü bütün eğilimlerin ve gelişmelerin
belge alınmasını zorunlu hale getireceği ve yaptırımlar geleceği
firmalara iletilmesine rağmen, firmalar "belgesiz de olunabiliyor"
görüşündeydiler. Üç yıl önceki firmaların % 4,8'i "Eko Teks 100"
belgesi almışken, bu gün bu soruya yanıt veren firmaların % 60'ı bu
standardı almış bulunmaktadır.
AB'de halen geçerli olan diğer standartların durumu ise aşağıda belirtilmektedir.

1998 Ocak 2001 Mart
ISO 9001 % 14.6 ISO 9001 % 26.6
ISO 9002 % 2.4 ISO 9002 % 10.0
ISO 14000 % 2.4 ISO 14000 % 3.3
Yakın bir gelecekte tüm Uluslararası Kalite Standartlarının ISO 14000
Çevre Standartları içinde toplanması gerektiği hususunu, bütün firmalar
onaylarken, geçen üç yıl içersinde, bu konuda pek fazla olumlu gelişme
sağlanamamış, sadece iki firma ISO 14000 için hazırlık çalışmalarına
devam ettiklerini ifade etmişlerdir.
D- Laboratuarlar
Tekstil sektörünün, özellikle iplik ve dokuma grubunda üretim ve
ihracat yapan firmalardan, laboratuar testleri ve uygunluk
değerlendirmeleri talep edilmektedir. Firmalar bu amaçla "yerli",
"yabancı" veya "kendi laboratuar"larını kullanmaktadırlar. Bir firmanın
sadece tek bir laboratuardan yararlanması sözkonusu değildir. Yerli
laboratuarlar arasında kabul görende vardır, yetersiz olanda.
Uluslararası kabul görenlerin sayısı çok azdır. Geçen 3 yıllık süre
içinde laboratuar faaliyet alanları ve sayıları konusunda önemli bir
değişiklik olmamıştır. Ancak bu süreçte 2 firma daha kendi
laboratuarlarını tesis etmiş bulunmaktadır. Yerli laboratuarlar
arasında en çok "İTÜ Laboratuarı", yabancı laboratuarlar arasında da
"İngiliz INCHCAPE" laboratuarı tercih edilmektedir.
E- Etiketleme ve ambalaj
Firmaların üç sene önce % 71'i, bugün ise % 80'i çevre etiketleme
sistemlerinden yararlanarak ekolojik etiketleme ve ambalajlama
yaptıklarını ifade etmişlerdir. Ekolojik etiketleme yapan firmaların %
70'i "Yeşil Nokta"yı kullanmaktadır. Ayrıca firmaların, Yeşil Nokta'nın
dışında uydukları sistem ve kurallar başlıklar halinde aşağıda
belirtilmektedir.
• Üzerinde dönüşüm işareti olan hazır ambalaj almaktadırlar.
• Eko Teks 100'e uygun ambalajlama yapmaktadırlar.
• Dönüşümlü kağıt ve karton koli kullanmaktadırlar.
• :-):-):-):-)lsiz etiketleme yapmaktadırlar.
• Barkotlar yurt dışından gelmektedir.
• Şeffaf bandrol kullanılmakta ve dönüşüm vergisi de ödenmektedir.
• İthalatçı firma herşeyini hazırlamaktadır.
• Dönüşümlü olması kaydıyla naylon da kullanılmaktadır.
• Siyah etiket kullanılmaktadır.
• Kanserojen maddeleri ihtiva etmediğini gösteren işaretler kullanılmaktadır.
• Anti-nikel fermuar kullanmakta ve nikel içermediğine dair de işaret kullanılmaktadır, vb.
F- Standardizasyon'un geliştirilebilmesi için firmaların görüşleri
Uluslararası Standardizasyon Sistemlerinin Türkiye'de
yaygınlaştırılabilmesi konusunda firmaların önerileri istenmiştir.
Konunun önemini kavrayıp kalite sistemi belgesini alan, almayı düşünen
veya konuya değişik bakış açıları olan tüm firmaların görüşleri ve
yorumları sadece araştırmamızda yer alan sektör için değil, tüm ihracat
yapan sanayi sektörlerinin geleceği bakımından önem arzetmektedir.
1- Eğitim programları önerileri;
a) Genel eğitim
• Standardizasyon konusundaki seminerlere yoğunluk kazandırılmalı ve
üretici bilinçlendirilmelidir (Özellikle; AB Normları, uluslararası
standartların ne şekilde temin edileceği, güvenilir danışmanlık
adresleri, vs.).
• İhracatçıya, düşünce, kültür farklılıkları olan ülkelere ihracatın nasıl yapılacağı en ince detayları ile anlatılmalıdır.
• Kalite standartlarının gerekliliği ve getirileri anlatılmalıdır.
b) Firma içi eğitim
• İhracatçı firmalar; toplam kalite yönetimi, verimlilik, iş disiplini,
yeniliklerin takibi, vs. konularında elemanlarını eğitmelidir.
• Ayrıca, ihracatla ilgilenen bütün kurumlarda çalışanlar "hizmet içi" programlarla bilinçlendirilmelidir.
2- Güvenilirlik
• "Kendi akreditasyonunuzu nasıl kabul ettireceksiniz? "Güvenilirlik" en iyi imaj, sağlanırsa yaygınlaşabilir." denmektedir.
3- İşlemlerin kolaylaştırılması
• Bürokrasinin azaltılması gerekmektedir (Örneğin; bazı standart işlemleri için 4 ay sonrasına randevu veriliyor).
• ISO 9000'in dokümantasyon işleri çok fazla ve teferruatlı olup, azaltılması yoluna gidilmelidir.
4- Devlet desteği ve yaptırımlar
• Devlet akreditasyonu sübvanse etmelidir.
• KOBİ'lere yönelik devlet yardımlarının yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir.
• ISO'nun girmesi şartlar ne olursa olsun gerekli. Dış müşteriler bunu istiyor. Teşvik ve mecburiyet getirilmelidir.
5- Denetlemenin önemi
• Belgeli firmaların ciddi biçimde denetlenmesi zorunludur.
• İmalatçı-ihracatçıların tek bir kontrol sistemi ile ihracat yapmalarına olanak sağlanmalıdır.
• Denetim faaliyetleri güncelleştirilerek, uygulamaya konulmalıdır.
• Denetleme kurumları konusunda firmaların endişeleri devam ediyor.
Oysa ithalatçı firmaların denetleme kurumlarının bizden çok daha
mükemmel çalıştığı ifade ediliyor. Hatta ihracatçı firmaların üretim
yerleri, ithalatçı firmaların müfettişlerince ani ve habersiz baskınlar
şeklinde bile denetlenebiliyor. Her kademedeki personel
sorgulanabiliyor, çevre koruyucu tüm tedbirlerin alınıp alınmadığı sıkı
takip edilerek, tespit edilen eksiklikler giderilene kadar firmadan
ürün alınmıyor.
G- Firmaların sorunları ve beklentileri
• Çalıştıkları boyahanenin ISO 9002 belgesi olmasına rağmen, kumaşta
defo ve hataların hiç eksik olmadığını belirten firmalar "ya belge
yanlış, ya sistem yanlış" demektedirler. Bir hususu da belirtmek
gerekir ki, sadece hatalar bizde değil, AB ülkelerinde de ortaya
çıkmaktadır. Nitekim, Fransa, İtalya ve Almanya`dan kumaş ithal etmekte
olan bir firma standard belgesi onaylı olmasına rağmen 2500-3000 metre
kadar kumaşın defolu çıktığını beyan etmiştir.
• Yerli, yabancı veya firma laboratuarlarının tarafsız kurumlarca
denetlenmesi, firma içi kalite kontrol laboratuarlarının
yaygınlaştırılabilmesi için yaptırımlar getirilmesi gerekliliği,
yetkili ve uzman kadroların buralarda çalıştırılmasının şart koşulması
dile getirilmiş ve sistemlerin güvenilirliği konusunda. endişelerin
giderilmesinde TÜRKAK'a (Türkiye Akreditasyon Konseyi) önemli görevler
düştüğü ve uluslararası güvenilirlik ve tarafsız denetleyicilik
konularında odaklaşılması gerekliliği ifade edilmiştir.
• AB'ye yapılan ihracatta uygulanan kalite standartlarının diğer 3'üncü
ülkelere de uygulanabilirliği konusu firmalarca büyük önem
arzetmektedir. Standart ürün politikalarıyla maliyetten ve zamandan
tasarruf edebildiklerini, özellikle zor bir ekonomik süreçten
geçtiğimiz şu günlerde bu konunun daha da önem kazandığını
belirtmişlerdir.
• "Patent haklarımızın arkasında sektörü koruyacak bir güç
oluşturulmalıdır. Bu konuda büyük haksızlıklara uğramaktayız, bizim
çaldığımız bile söylenebiliyor" denmektedir.
• Gümrüklerle ilgili sıkıntıları aşağıdaki başlıklar altında toplamak mümkündür.
Firmalar;
- Tek beyanname usulünde zorlandıklarını, 6 ayrı kuruma beyanname
sureti verdiklerini, beyannamenin noter tastikli olması gerekmesinin
ise ek maliyet getirdiğini,
- Gümrük muayene ve işlem süresinin erken bittiğini, gümrüklerde günlük çalışma saatlerinin arttırılması gerektiğini,
- Gümrüklerde farklı uygulamalar olduğunu, biran önce tüm işlemlerin standardize edilmesi gerektiğini,
belirtmişlerdir.
• Teşvik belgesi, diğer bir ifade ile Dahilde İşleme İzin Belgesi
(DİİB) ile ithalat yapan bazı firmalar, sektörde bu belgeleri yanlış
kullananlar yüzünden lider sektörün prestijine olumsuz görüş ve gölge
düşürüldüğünü dile getirmektedirler.
• Özellikle ABD'ye yapılan ihracatta, yıl sonuna doğru yaşanan "kota" problemi güncelliğini korumaya devam etmektedir.
Kaynakça
Ergün, Özden (1996), Avrupa Birliği’nde Ekolojik Etiketler ve Ekolojik Tekstil Ürünleri, İGEME, 5-14-18-21-22, Tekstil Ürünleri.
Uluslararası Ekolojik Tekstil Tarama Konferansı (1996), Sonuç Bildirgeleri, (13-17 Mayıs), S.1.
Dedeoğlu, Ayla Özhan (1997), “Uluslararası Pazarlarda ISO 14000 Çevre
Standartları”, Pazarlama Dünyası, Yıl=11, Sayı=65, (Eylül-Ekim), S.19.
Gümrük Birliği Sürecinde Hazır Giyimde Standartlar Kalite ve Çevre
(1996), Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi
Kararı, Yönetmelik ve Tebliğler, İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon
İhracatçı Birlikleri, İstanbul, S.9.
Önce Kalite Dergisi (1996), Kal-Der Yayını, Yıl=4, Sayı=18, İstanbul, S.47.
Dünya Ticaretindeki Gelişmeler (1996), İGEME, Araştırma ve Geliştirme Başkanlığı, (Kasım), S.170-171.