İKTİSADIN TANIMI VE TEMEL KAVRAMLAR Bir bilim dalI olarak iktisadın tanımını ve ilgi alanı: •
İktisat, sonsuz olan insan ihtiyaçlarının sınırlı kaynaklarla nasıl
karşılanacağını inceleyen bir sosyal bilimdir. İktisat bir sosyal bilim
olma yanında, analitik bir yapıya da sahiptir. İnsanların iktisadi
davranışları ile malların üretim, tüketim ve dağıtım faaliyetlerini
inceler. İKTİSADIN ÖZELLİKLERİ: •
İktisat, bir sosyal bilim olmasına rağmen büyük ölçüde matematiksel
yöntemler kullanır. İktisatçı önce bir konuyla ilgili gerçekleri
toplar, daha sonra bu topladığı gerçekler yardımıyla teori oluşturur ve
nihayet bu teoriler yardımıyla çeşitli sorunların çözümüne yönelik
iktisat politikaları geliştirir. İktisatçının çevremizdeki günlük
olaylara bakışında kullandığı ilkeleri ve bu konuda düşülen hataları
açıklayabilmek •
İktisadi düşünme tarzı rasyonel davranış, karar alma sürecinde fayda ve
maliyetleri esas alma ve değişimi inceleyen marjinal analiz
kavramlarına dayanır. •
İktisadi düşünme sistematiği içinde diğer şartların sabit kaldığı,
korelasyon ve nedensellik ilişkisinin farklı kavramlar olduğu ve
nihayet, birey için doğru olanın bütün içinde doğru olacağı sonucunun
hatalı olduğu unutulmamalıdır. Yoğun içeriği nedeniyle iktisadın nasıl bölümlendirilebileceğini açıklayabilmek •
İktisat, makro iktisat ve mikro iktisat, pozitif ve normatif iktisat
olmak üzere çeşitli bölümlere ayrılır. Mikro iktisat, iktisadın daha
çok firma, üretici ve tüketici gibi bireysel karar birimlerinin
davranışlarını inceleyen bölümüdür. Makro iktisat ise iktisadın daha
çok enflasyon, ekonomik büyüme ve dış ticaret gibi makro büyüklüklerini
inceleyen bölümüdür. Pozitif iktisat, daha çok ne olduğunu anlamaya
çalışır. Bu nedenle pozitif iktisat değer yargıları içermez.x Normatif
iktisat ise daha çok ne olması gerektiği konuları üzerinde durur ve
değer yargıları içerir. Günlük yaşamda farklı anlamlarda kullandığımız
kavramlara iktisatçıların verdikleri anlamları açıklayabilmek • Ekonomik birimler hane halkları, firmalar ve devlet olarak üçe ayrılır. •
İhtiyaç, tatmin edildiği zaman haz, tatmin edilmediği zaman sıkıntı
yaratan duygulardır. İhtiyaçlar zorunlu ve zorunlu olmayan ihtiyaçlar
olmak üzere ikiye ayrılır. İhtiyaçlar, sonsuz olma özelliğini taşırlar.
Ayrıca, ihtiyaçlar şiddet bakımından farklılıklar gösterirler.
İhtiyaçlar ve ihtiyaçları tatmine yarayan araçların, ikame
edilebilirlik özellikleri vardır. • İnsanlara fayda veya tatmin sağlayan şeylere mal denilir. Mallar ekonomik ve serbest mallar olmak üzere ikiye ayrılırlar. KITLIK,TERCİH VE FAYDA Kıtlık olgusunun neden oldu¤u tercih yapma zorunluluğunu ve bunun ekonomik birimlere yüklediği maliyeti açıklayabilmek •
Bir ekonomide kaynaklar toprak, emek ve sermayeden oluşur. Bu kaynaklar
üretim faktörleri (ya da girdiler) olarak adlandırılır. •
İktisadi anlamda, alınan her karar ve yapılan her tercih bir maliyet
taşır. Bir tercih yaparken vazgeçmek zorunda kaldığımız en değerli
alternatif bu tercihin fırsat maliyetini oluşturur. •
Parasal maliyet fırsat maliyetinin bir parçası olabilir. Kıtlık, tercih
ve fırsat maliyeti kavramlarını bir araya getirerek ekonomide etkin
üretim düzeyinin nasıl sağlanabileceğini açıklayabilmek •
Mevcut üretim faktörleri ve teknoloji veri iken, belirli bir dönemde
ekonominin maksimum düzeyde üretebileceği çeşitli ürün bileşimlerini
gösteren sınır eğrisi üretim imkanları eğrisidir. Bu eğri kıtlığın
sonuçlarını, ekonomideki tercihleri ve her tercihin fırsat maliyetini
göstermektedir. •
Bir malın daha fazla üretilmesi için diğer malın üretiminden
vazgeçilmesi gereken miktar her aşamada artar. Bu durum artan fırsat
maliyeti olgusunu ifade eder. •
Zaman içerisinde ekonomideki üretim faktörlerinin miktarı ve niteliği
değişebilir, üretimde daha üst düzey teknolojiler kullanılabilir. Bu
değişiklikler üretim imkanları eğrisinin yer değiştirmesine neden olur.
Üretim imkanları eğrisi sağa doğru kaydıkça toplum için daha önce
imkansız olan mal bileşimlerinin üretimi imkan dahiline girer. Ne,
nasıl, kimin için üretilecektir şeklinde özetlenen iktisadi soruların
cevaplanabilmesi için geliştirilen karar mekanizmaları; •
“Ne, nasıl, kimin için üretilecektir?” sorunlarının çözümü için
benimsenen karar mekanizması ekonomik sistemlerin temelini oluşturur.
Bu sorunların çözümü tamamıyla piyasaya bırakılmışsa piyasa ekonomisi,
tamamıyla devlet tarafından sağlanıyorsa kumanda ekonomisi, devlet ve
piyasa tarafından birlikte sağlanıyorsa karma ekonomix sisteminden söz
edilir. Tüketicilerin rasyonel davranarak en yüksek fayda düzeyini sağlayan tercihleri nasıl yapacaklarını açıklayabilmek •
Ekonomik birimlerin tüketim eyleminden amaçları elde ettikleri toplam
faydayı maksimize etmektir. Bir malın ilave miktarları tüketildikçe
toplam faydada meydana gelen değişme marjinal fayda olarak tanımlanır.
Marjinal fayda her ilave tüketimle birlikte azalır ve belirli bir
tüketim düzeyinde sıfıra iner. Marjinal faydanın sıfır olduğu tüketim
düzeyinde toplam fayda maksimumdur. •
Bir mal için harcanan bir birim paranın marjinal faydası, bir başka
mala harcanan bir birim paranın marjinal faydasına eşit olduğunda
tüketici maksimum faydayı elde eder. Bu nedenle tüketilen tüm malların
marjinal faydalarının fiyatlarına oranının birbirine eşit olması
durumunda tüketici dengeye gelir. ARZ VE TALEP Talep ve talep eğrisi kavramları ile talebi belirleyen faktörleri ; • Diğer koşullar sabitken, bir maldan satın alınmak istenen miktar, bu malın fiyatı ile ters yönde değişir. • Bir malın fiyatı ile talep miktarı arasındaki ters yönlü ilişki gelir ve ikame etkileri aracılığı ile açıklanabilir. •
Talep eğrisi talep tablosunun grafik gösterimidir ve çeşitli fiyat
düzeylerinde satın alınmak istenen mal miktarını gösterir. Bu nedenle
talep eğrisi üzerindeki bir nokta belirli bir fiyattan talebe karşılık
gelir. Diğer koşullar sabitken, malın fiyatında meydana gelecek bir
değişme aynı talep eğrisi üzerinde aşağıya veya yukarıya hareket
edilmesini gerektirir. •
Fiyatın dışında talebi etkileyen ve sabit kabul edilen faktörlerde
ortaya çıkacak bir değişme talep eğrisinin bir bütün olarak sağa veya
sola kaymasına neden olur. •
İktisatta talep edilen miktardaki değişme ile talepteki değişme
kavramlarını ayırt etmek gerekir. Talep miktarındaki değişme malın
fiyatındaki değişme nedeniyle ortaya çıkar ve talep eğrisi üzerinde
hareketlenmeye neden olur. Talepteki değişme ise talebi etkileyen ve
analizde sabit kaldığı kabul edilen faktörlerdeki değişme sonucu ortaya
çıkar ve talep eğrisinin bir bütün olarak yer değiştirmesine yol açar. Arz ve arz eğrisi kavramları ile arzı belirleyen faktörleri açıklayabilmek. • Diğer koşullar sabitken, bir maldan satılmak istenen miktar bu malın fiyatı ile aynı yönde değişir. •
Bir malın fiyatı ile arz miktarı arasındaki doğru yönlü ilişki üretim
imkanları eğrisi ve kar maksimizasyonu amacı kullanılarak açıklanabilir. •
Arz eğrisi arz tablosunun grafik gösterimidir ve çeşitli fiyat
düzeylerinde satılmak istenen mal miktarını gösterir. Bu nedenle arz
eğrisi üzerindeki bir nokta belirli bir fiyattan arza karşılık gelir.
Diğer koşullar sabitken, malın fiyatında meydana gelecek bir değişme
aynı arz eğrisi üzerinde aşağıya veya yukarıya hareket edilmesini
gerektirir. •
Fiyatın dışında arzı etkileyen ve sabit kaldıkları kabul edilen
faktörlerde ortaya çıkacak bir değişme arz eğrisinin bir bütün olarak
sağa veya sola kaymasına neden olur. •
İktisatta arz edilen miktardaki değişme ile arzdaki değişme
kavramlarını ayırt etmek gerekir. Arz miktarındaki değişme malın
fiyatındaki değişme nedeniyle ortaya çıkar ve arz eğrisi üzerinde
hareketlenmeye neden olur. Arzdaki değişme ise arzı etkileyen ve
analizde sabit kaldıkları kabul edilen faktörlerdeki değişme sonucu
ortaya çıkar ve arz eğrisinin bir bütün olarak yer değiştirmesine yola
açar. Piyasa dengesi kavramını ve oluşumunu açıklayabilmek. •
Üretici ve tüketici kararlarının nasıl koordine edileceği sorunu
piyasada çözümlenir. Arz ve talebin karşılıklı etkileşimi sonucu piyasa
dengesi (denge fiyatı ve miktarı) arz ve talebin eşitlendiği fiyat
düzeyinde belirlenir. •
Fiyat denge fiyatının üzerinde kaldığı sürece piyasada bir artık, denge
fiyatının altında kaldığı sürece de bir kıtlık sorunu mevcut olacaktır.
Piyasa dengesindeki değişiklikleri; • Piyasa denge noktasının değişmesi arz ve talep eğrilerinin birisi veya ikisi birden yer değiştirdiğinde değişecektir. •
Ulaşılan yeni denge noktasına göre denge fiyatı ve denge miktarının ne
kadar etkileneceği eğrilerin yer değiştirme miktarına bağlı olarak
belirlenecektir.
Nerden
Lakap
Paz Kas. 22, 2009 12:38 pm
