Destanlar olağan üstü olayların yoğunluğundan sıyrılmış ve günlük,
sade olaylar da konu olmuştur. Destan niteliğine tüm Oğuzlar'ı
etkilemesiyle ulaşmıştır. Hikayeler basit görünen olaylarla başlamış
ama tüm Oğuzlar'ın etkilenmesiyle sonuçlanmıştır.
Hikayelerde dersler verilmiş, halk bilgilendirilmek istenmiştir.
Destanlaşmış tarih olayları anlatılmıştır. Oğuzların dini inançları
belirtilmiştir, örneğin Alpler kafirlerle savaşa gitmeden evvel arı
sudan abdest alıp, iki rekat namaz kıldıkları belirtilmiştir. Halkın
iktisadi durumu da anlatılmıştır. Oğuzların daha çok hayvancılıkla
geçindiği neredeyse her hikayede görülmektedir. Yalnız, Oğuzlar’da
üstünlük zenginlikle, mal mülkle olmaz. Oğuzlar’da üstülük yiğitlikle
olur. Erkek gençlerin isim alabilmesi için bir yiğitlik göstermesi
gerekir. Yiğitlik gösteren delikanlıya Dede Korkut isim verir. Verdiği
isimler genellikle delikanlının gösterdiği yiğitlikle alakalıdır.
Mesala Boğaç Han’a ‘Boğaç’ ismi boğayı boğduğu için verilmiştir.
Oğuzlar işlerini kendileri yapamazsa küçük düşerler. Üstünlüklerini
kaybetmemek için yardım kabul etmezler. Kazan Han’ın hikayesinde de
böyle olmuş, Kazan Han çobanı, yardımını engellemek için, ağaca
bağlamıştır.
Hikayelerde kadın da söz sahibidir. Kadın da hanlık edebilir. Kadın
evlenirken güçlü, yiğit birini arar. Gerektiğinde kadın da savaşır
fakat kadının savaşması erkeği küçük düşürür.
Destanlarda yoğunlukla ideal Oğuz Alp'inin nasıl olması gerektiği
anlatılıyorsa da Alplerin başına gelen olaylardan herkese pay düşüyor.
Büyüklüğün ve güçlülüğün erdem ve hünere bağlı olduğu her fırsatta
belirtilmiş. Düşmana karşı savaşmak da yiğitliğin, büyüklüğün
göstergesidir. Verilen dersler bu kadarla da kalmıyor. Bunların bir
kısmı doğrudan devlete ve yöneticilere bir kısmı da millete verilmek
istenen derslerdir
1- Devlete Verilen Öğütler;
Destanlarda genel bir ilke şeklinde Oğuz birliğini devam ettirme fikri
işlenmiştir. Bu birliği devam ettirebilmek için devlete ve devlet
adamlarına;
Ekonomik güce sahip olma,
Hüner ve erdem sahibi olma,
Buyruk olmanın gereği anlatılmıştır.
Destanlarda vurgulanan bu unsurlar sanırız dünya döndüğü sürece devam edecektir.
Ayrıca Alplere de şöyle öğütler veriliyor;
Ok atmada ve yay çekmede hünerli olmak
Düşman ile savaşta üstün gelmek
Ülkesine sahip çıkmak
Zengin ve eli açık olmak ( ‘Aç doyurmak, yoksul donatmak‘ şeklinde geçen halka karşı merhametli ve cömert olmak )
Soylu olmak ve soyunu küçük düşürmemek.
2- Halka Verilen Öğütler;
Destanlarda halka Alpler kadar yer verilmese de. hem çoban gibi
kahramanlarla hem de örnek Alplerle halka da bir takım dersler verilmiş;
Devlete sadık olmak ,
Misafirperver olmak ,
Dedikodu yapmamak ,
Dürüst olmak ,
Korkak olmamak ,
Çocuğunu iyi yetiştirmek ,
Üstüne düşen görevi yerine getirmek ,
Eşine sadık olmak ,
Ana babaya hürmet etmek ...
Bunlar benim çıkarabildiklerim. Daha doğrusu sadece aklımda kalanlar.
Sanırım bir tek hikayeyi enine boyuna incelesek bunlar gibi onlarca
öğüt ve ders çıkar. (Bu gibi bir incelemeyi yakında yapmayı düşünüyorum
, yardımlarınıza talibim!...)
Bazı öğütler de var ki, pek çoğu atasözleri gibi kalıplaşmıştır;
Ecel vakti ermeyince can çıkmaz.
Çıkan can geri gelmez.
Yığılı malın mülkün olsa da nasibinden fazlasını yiyemezsin.
Kara eşek başına gem vursan katır olmaz, hizmetçiye elbise giydirsen hanım olmaz.
Ve bunlar gibi pek çoğu doğrudan olarak mukaddimede verilmiş. Bir o
kadar da hikayelerin mânzum ve secîli kısımlarında mevcuttur.
Nerden
İş/Hobiler
Lakap
Salı Ara. 01, 2009 11:04 pm