XVII. Yüzyıl Islahatlarının Genel Özellikleri
• Devlet otoritesinin yeniden sağlanması amaçlanmıştır:
Islahatlar, daha çok isyanları bastırmaya yönelik olarak
yapılmış ve böylelikle bozulan devlet otoritesi yeniden
sağlanmaya çalışılmıştır. Bunun için de şiddet ve baskı
uygulanmıştır. Örneğin, Sadrazam Kuyucu Murat Paşa,
askeri şiddet kullanarak Celali isyanlarını kendi döneminde
bastırdı. Padişah IV. Murat, isyanları önlemek için İstanbul’da
şiddetli yasaklamalarda bulundu. (Gece sokağa
çıkma, içki, tütün yasağı ve kahvehanelerin kapatılması
gibi.)
• Yüzeysel önlemler alınmış, köklü çözümlere gidilmemiştir:
Celali isyanlarının XVII. yüzyıl boyunca sürmesi, sorunların
kökenine inilmediğini göstermektedir. Padişah Genç
Osman’ın bir girişimi, bu özelliğin dışında tutulabilir. Genç
Osman, Kapıkulu Ocakları’nı disiplin altına alamayınca,
Yeniçeri Ocağı’nı kapatmak için çalışmalara girişti. Ancak
bu görüşünü öğrenen yeniçeriler tarafından tahttan indirilerek
öldürüldü.
• Islahatlar, kişilerle sınırlı kalmış, devlet politikasına
dönüşmemiştir:
Güçlü yöneticiler iş başından ayrılır ayrılmaz her şey yeniden
bozulmuştur. Örneğin, IV. Murat’ın baskı yoluyla
sağladığı devlet otoritesinin ölümünden sonra devam etmemesi,
devlet adamlarından istediği raporların en önemlisi
olan Koçi Bey Risalesi’nin uygulanamaması gibi.
• Maliyeyi düzenleme çabaları sonuç vermemiştir:
Sadrazam Tarhuncu Ahmet Paşa’nın, bütçe açığını kapatmak
için saray masraflarını kısması, saray ağalarının
ve yeniçerilerin çıkarlarına ters düşmüş ve öldürülmesine
sebep olmuştur. Köprülüler döneminde (1656 - 1691)
maliye belli bir düzene girmiş olsa da bu durum, uzun
sürmemiştir.
• XVII. yüzyıl Islahatlarının Genel Değerlendirmesi:
– Yapılan çalışmalar topluca değerlendirildiğinde yetersizlikleri
açıkça görülmektedir.
– Islahat olarak yapıldığı söylenen çalışmalar, zaten devletin
doğal görevleri arasındadır.
– Görüldüğü gibi XVII. yüzyıl ıslahatları, imparatorluğun
güçlenmesini sağlayamadığı gibi, daha da gerilemesine
engel olamamıştır.
– Avrupa devletlerinin, ekonomik yönden ilerledikleri; askerlikte
ve ateşli silahlarda üstün duruma geldikleri sırada
Osmanlı devlet adamlarının en başarılılarının
amacı, Yükselme dönemi yapısını yeniden kurabilmek
olmuştur.
– Yeniliklere, teknik buluşlara, üretim sistemine, ticarete
önem verilmemiştir.
Nerden
Lakap
Paz Kas. 08, 2009 9:03 am
